- Jul
- 1,776
- 110
- 148
- وضعیت پروفایل
- ???? ?̈???? ????? ?????????
بسمه تعالی
۱
(عنکبوت/ مقدمه)
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَهًَْ الْعَنْکَبُوتِ وَ الرُّومِ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ لَیْلَهًَْ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ فَهُوَ وَ اللَّهِ یَا بَا مُحَمَّدٍ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّهًِْ وَ لَا أَسْتَثْنِی فِیهِ أَبَداً وَ لَا أَخَافُ أَنْ یَکْتُبَ اللَّهُ عَلَیَ فِی یَمِینِی إِثْماً وَ إِنَّ لِهَاتَیْنِ السُّورَتَیْنِ مِنَ اللَّهِ مَکَاناً.
امام صادق (علیه السلام)- ابوبصیر نقل می‌کند: امام صادق (علیه السلام) فرمود: هرکس سوره‌ی عنکبوت و روم را در شب بیست‌وسوّم ماه رمضان بخواند، به خدا سوگند ای ابامحمّد! از بهشتیان است و هرگز هیچ استثنایی هم قائل نمی‌شوم و از آن بیم ندارم که بابت این سخن، گناهی بر من نوشته شود؛ زیرا این دو سوره نزد خدا جایگاهی والا دارند.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۰۲
بحار الأنوار، ج۸۹، ص۲۸۷/ نورالثقلین/ البرهان
۲
(عنکبوت/ مقدمه)
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ قَرَأَهَا کَانَ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ عَشْرُ حَسَنَاتٍ بِعَدَدِ کُلِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُنَافِقِین.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس سوره‌ی عنکبوت را بخواند، ده حسنه به تعداد همه‌ی مردان و زنان؛ چه مؤمن و چه منافق، برایش نوشته میشود. و هرکس آن را نوشته و آب آن را بنوشد، به اذن خدا تمام دردها و بیماری‌ها از او زائل میشوند.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۰۲
المصباح للکفعمی، ص۴۴۳/ نورالثقلین/ البرهان
۳
(عنکبوت/ مقدمه)
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ کَتَبَهَا وَ شَرِبَهَا زَالَ عَنْهُ کُلُّ أَلَمٍ وَ مَرَضٍ بِقُدْرَهًِْ اللَّهِ تَعَالَی.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس آن را بنویسد و آب آن را بنوشد، به قدرت خداوند متعال همه‌ی دردها و بیماری‌ها از وی زائل میشوند.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۰۲
البرهان
۴
(عنکبوت/ مقدمه)
الصّادق (علیه السلام)- مَنْ کَتَبَهَا وَ شَرِبَهَا زَالَ عَنْهُ حُمَّی الرِّبْعِ وَ الْبَرَدُ وَ الْأَلَمُ وَ لَمْ یَغْتَمَّ مِنْ وَجَعٍ أَبَداً إِلَّا وَجَعَ الْمَوتِ الَّذِی لَا بُدَّ مِنْهُ وَ یَکْثُرُ سُرُورُهُ مَا عَاشَ؛ وَ شُرْبُ مَائِهَا یُفْرِحُ الْقَلْبَ وَ یَشْرَحُ الصَّدْرَ وَ مَاؤُهَا یُغْسَلُ بِهِ الْوَجْهُ لِلْحُمْرَهًِْ وَ الْحَرَارَهًِْ وَ یُزِیلُ ذَلِکَ.
امام صادق (علیه السلام)- هرکس آن را بنویسد و آب آن را بنوشد، تب نوبه از او زائل می‌گردد، هم چنین سرما و درد؛ و هرگز به‌خاطر دردی غمگین نخواهد شد، مگر درد مرگ که گریزی از آن نیست؛ و تا زنده است شادی او افزون می‌گردد؛ و نوشیدن آب آن دل را شاد و سینه را گشاده می‌دارد. شستن صورت با آن برای دفع گرما و سرخی مفید است.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۰۲
البرهان
۵
(عنکبوت/ مقدمه)
قال الصادق (علیه السلام)- مَنْ قَرَأَهَا عَلَی فِرَاشِهِ وَ إِصْبَعُهُ فِی سُرَّتِهِ یُدِیرُهُ حَوْلَهَا فَإِنَّهُ یَنَامُ مِنْ أَوَّلِ اللَّیْلِ إِلَی آخِرِهِ، وَ لَمْ یَنْتَبِهْ إِلَّا الصُّبْحَ بِإِذن اللَّهِ تَعَالَی.
امام صادق (علیه السلام)- هرکس با انگشت پیرامون ناف خود اشاره کرده و در همان حال این سوره را تلاوت کند، از اوّل شب تا آخر آن آسوده می‌خوابد و به اذن خدا تا صبح بیدار نمی‌شود. و هرکس با انگشت پیرامون ناف خود اشاره کرده و در همان حال این سوره را تلاوت کند، از اوّل شب تا آخر آن آسوده می‌خوابد و به اذن خدا تا صبح بیدار نمی‌شود.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۰۲
البرهان
آیه الم [1]
الم
آیه أَ حَسِبَ النّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنّا وَ هُمْ لايُفْتَنُونَ [2]
آيا مردم گمان‌كردند همين كه بگويند: «ايمان آورديم»، به حال خود رها‌مى‌شوند و آزمايش نخواهند شد؟!
(عنکبوت/ ۲)
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- قَوْلُهُ تَعَالَی أَ حَسِبَ النَّاسُ قِیلَ: إِنَّهُ أَرَادَ بِالنَّاسِ الَّذِینَ آمَنُوا بِمَکَّهًَْ سَلَمَهًَْ بْنَ هِشَامٍ وَ عَیَّاشَ بْنَ أَبِی رَبِیعَهًَْ وَ الْوَلِیدَ بْنَ الْوَلِیدِ وَ عَمَّارَ بْنَ یَاسِرٍ وَ غَیْرَهُمْ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- أَ حَسِبَ النّاسُ گفته شده: منظور [خدا] از النّاسُ، کسانی هستند که در مکّه ایمان آوردند: سلمهًْ‌بن‌هشام و عیاش‌بن‌ابی ربیعه و ولیدبن‌ولید و عمّاربن‌یاسر و دیگران.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۰۴
بحار الأنوار، ج۲۲، ص۴۶
(عنکبوت/ ۲)
الکاظم (علیه السلام)- ٍعَنْ مُعَمَّرِبْنِ‌خَلَّادٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَاالْحَسَنِ (علیه السلام) یَقُول الم. أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ ثُمَّ قَالَ لِی مَا الْفِتْنَهًُْ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ الَّذِی عِنْدَنَا الْفِتْنَهًُْ فِی الدِّینِ فَقَالَ یُفْتَنُونَ کَمَا یُفْتَنُ الذَّهَبُ ثُمَّ قَالَ یُخْلَصُونَ کَمَا یُخْلَصُ الذَّهَبُ.
امام کاظم (علیه السلام)- معمّربن‌خلّاد گوید: شنیدم امام کاظم (علیه السلام) تلاوت می‌فرمود: الم* أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ؛ سپس به من فرمود: «مقصود از فتنه چیست»؟ عرض کردم: «فدایتان شوم! تا جایی که ما میدانیم مقصود آزمون در دین است». فرمود: «آزموده میشوند چنانکه طلا آزموده [و به محک زده] میشود». سپس فرمود: «خالص میشوند چنانکه طلا خالص میشود».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۰۴
الکافی، ج۱، ص۳۷۰/ بحار الأنوار، ج۵، ص۲۱۹/ الغیبهًْ للنعمانی، ص۲۰۲/ نورالثقلین
۲ -۲
(عنکبوت/ ۲)
الصّادق (علیه السلام)- وَ هُمْ لا یُفْتَنُون قِیلَ مَعْنَی یُفْتَنُونَ یُبْتَلَوْنَ فِی أَنْفُسِهِمْ وَ أَمْوَالِهِم.
امام صادق (علیه السلام)- وَ هُمْ لا یُفْتَنُون؛ یُفْتَنُون به این معناست که با جان‌ها و اموالشان آزموده میشوند.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۰۴
بحار الأنوار، ج۶۴، ص۴۲/ نورالثقلین/ البرهان؛ «قوله تعالی ... معنی» محذوف
۲ -۳
(عنکبوت/ ۲)
علیّ‌ّبن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- لَا یُفْتَنُونَ ایْ لَایَخْتَبِرُونَ.
علیّ‌ّبن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- لَایُفْتَنُون یعنی آزمایش نمی‌شوند.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۰۴
بحار الأنوار، ج۶۴، ص۴۱
۲ -۴
(عنکبوت/ ۲)
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- رَوَی النُّعْمَانِیُّ فِی تَفْسِیرِه: فِیمَا رَوَاهُ عَنْ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) أَنَّهُمْ سَأَلُوهُ عَنِ الْمُتَشَابِهِ فِی تَفْسِیرِ الْفِتْنَهًِْ فَقَالَ مِنْهُ فِتْنَهًُْ الِاخْتِبَارِ وَ هُوَ قَوْلُهُ تَعَالَی: الم. أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ.
امام علی (علیه السلام)- نعمانی در تفسیرش از امام علی (علیه السلام) روایت می‌کند: هنگامی که عدّه‌ای از او درباره‌ی متشابه، در تفسیر فتنه پرسیدند؛ فرمود: «از آن (تفسیر فتنه)، فتنه‌ی آزمایش است که این مطلب همان کلام خداوند متعال است: الم* أَ حَسِبَ النّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنّا وَ هُمْ لایُفْتَنُونَ.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۰۴
بحار الأنوار، ج۵، ص۱۷۴/ بحار الأنوار، ج۹۰، ص۱۶؛ «فقال منه ... قوله تعالی» محذوف
۲ -۵
(عنکبوت/ ۲)
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- وَ فِی تَفْسِیرِ الْکَلْبِی أَنَّهُ لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَهًُْ قَامَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) فَتَوَضَّأَ وَ أَسْبَغَ وُضُوءَهُ ثُمَّ قَامَ وَ صَلَّی فَأَحْسَنَ صَلَاتَهُ ثُمَّ سَأَلَ اللَّهَ سُبْحَانَهُ أَنْ لَا یَبْعَثَ عَلَی أُمَّتِهِ عَذَاباً مِنْ فَوْقِهِمْ وَ لَا مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ وَ لَا یُلْبِسَهُمْ شِیَعاً وَ لَا یُذِیقَ بَعْضَهُمْ بَأْسَ بَعْضٍ فَنَزَلَ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی سَمِعَ مَقَالَتَکَ وَ إِنَّهُ قَدْ أَجَارَهُمْ مِنْ خَصْلَتَیْنِ وَ لَمْ یُجِرْهُمْ مِنْ خَصْلَتَیْنِ أَجَارَهُمْ مِنْ أَنْ یَبْعَثَ عَلَیْهِمْ عَذَاباً مِنْ فَوْقِهِمْ أَوْ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ وَ لَمْ یُجِرْهُمْ مِنَ الْخَصْلَتَیْنِ الْأُخْرَیَیْنِ فَقَالَ (صلی الله علیه و آله) یَا جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) فَمَا بَقَاءُ أُمَّتِی مَعَ قَتْلِ بَعْضِهِمْ بَعْضاً فَقَامَ وَ عَادَ إِلَی الدُّعَاءِ فَنَزَلَ الم أَ حَسِبَ النَّاسُ الْآیَتَیْنِ فَقَالَ لَا بُدَّ مِنْ فِتْنَهًٍْ تُبْتَلَی بِهَا الْأُمَّهًُْ بَعْدَ نَبِیِّهَا لِیَتَبَیَّنَ الصَّادِقُ مِنَ الْکَاذِبِ لِأَنَّ الْوَحْیَ انْقَطَعَ وَ بَقِیَ السَّیْفُ وَ افْتِرَاقُ الْکَلِمَهًِْ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- در «تفسیر کلبی» آمده است: وقتی این آیه بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نازل شد، آن حضرت از جای خود حرکت نموده و وضویی شاداب گرفت، سپس به نماز ایستاد و نماز نیکویی خواند و بعد از نماز از خداوند درخواست کرد که امّتش را گرفتار عذاب بالا و پائین ننماید و گرفتار اختلاف و جنگ نکند. پس جبرئیل نازل شد و گفت: «یا محمّد، خداوند درخواست تو را شنید و آن‌ها را از دو چیز امان داد ولی دو چیز دیگر را اجرا خواهد کرد. به آن‌ها امان داد از اینکه عذابی از بالا یا از پائین بر آن‌ها نازل کند، امّا دو چیز را امان نداد». پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: «جبرئیل، دیگر از امّتم چه باقی می‌ماند، در صورتی که گرفتار جنگ با یکدیگر شوند و یکدیگر را بکشند». باز از جای حرکت کرد و شروع به دعا نمود؛ در آن هنگام این آیه نازل شد: الم* أَ حَسِبَ النّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنّا وَ هُمْ لایُفْتَنُونَ؛ پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: «نه! باید حتما آزمایشی بعد از پیامبر باشد تا راستگو از دروغگو تشخیص داده شود. چون وحی منقطع شده است و شمشیر مانده و اختلاف و ناهماهنگی تا روز قیامت هست».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۰۴
بحار الأنوار، ج۹، ص۸۸/ نورالثقلین؛ «فقال یا محمد ... ارجلهم» محذوف و «لیتعین» بدل «لیتبین»
۲ -۶
(عنکبوت/ ۲)
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مَا زِلْتُ أَنَا وَ مَنْ کَانَ قَبْلِی مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الْمُؤْمِنِینَ مُبْتَلَیْنَ بِمَنْ یُؤْذِینَا وَ لَوْ کَانَ الْمُؤْمِنُ عَلَی رَأْسِ جَبَلٍ لَقَیَّضَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ لَهُ مَنْ یُؤْذِیهِ لِیَأْجُرَهُ عَلَی ذَلِک.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- پیوسته من و پیامبران دیگر و مؤمنانی که پیش از من بوده‌اند، مبتلا به یک نفری بوده‌ایم که ما را اذیّت نماید، و اگر مؤمن بالای کوهی باشد خدای تعالی کسی را می‌فرستد که او را اذیّت برساند تا به او اجر و مقام دهد.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۰۶
علل الشرایع، ج۱، ص۴۵
۲ -۷
(عنکبوت/ ۲)
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- مِمَّا أَجَابَ بِهِ أَبُوالْحَسَنِ عَلِیُّ‌بْنُ‌مُحَمَّدٍ‌الْعَسْکَرِیُّ (علیه السلام) فِی رِسَالَتِهِ إِلَی أَهْلِ الْأَهْوَازِ حِینَ سَأَلُوهُ عَنِ الْجَبْرِ وَ التَّفْوِیض ... أَخْبَرَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) حِینَ سَأَلَهُ عَبَایَهًُْ بْنُ رِبْعِیٍّ الْأَسَدِیُّ عَنِ الِاسْتِطَاعَهًِْ فَقَالَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) تَمْلِکُهَا مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْ مَعَ اللَّهِ فَسَکَتَ عَبَایَهًُْ بْنُ رِبْعِیٍّ فَقَالَ لَهُ قُلْ یَا عَبَایَهًُْ قَالَ وَ مَا أَقُولُ قَالَ إِنْ قُلْتَ تَمْلِکُهَا مَعَ اللَّهِ قَتَلْتُکَ وَ إِنْ قُلْتَ تَمْلِکُهَا مِنْ دُونِ اللَّهِ قَتَلْتُکَ قَالَ وَ مَا أَقُولُ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) قَالَ تَقُولُ تَمْلِکُهَا بِاللَّهِ الَّذِی یَمْلِکُهَا مِنْ دُونِکَ فَإِنْ مَلَّکَکَهَا کَانَ ذَلِکَ مِنْ عَطَائِهِ وَ إِنْ سَلَبَکَهَا کَانَ ذَلِکَ مِنْ بَلَائِهِ وَ هُوَ الْمَالِکُ لِمَا مَلَّکَکَ وَ الْمَالِکُ لِمَا عَلَیْهِ أَقْدَرَکَ أَ مَا سَمِعْتَ النَّاسَ یَسْأَلُونَ الْحَوْلَ وَ الْقُوَّهًَْ حَیْثُ یَقُولُونَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللهِ فَقَالَ الرَّجُلُ وَ مَا تَأْوِیلُهَا یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) قَالَ لَا حَوْلَ لَنَا عَنْ مَعَاصِی اللَّهِ إِلَّا بِعِصْمَهًِْ اللَّهِ وَ لَا قُوَّهًَْ لَنَا عَلَی طَاعَهًِْ اللَّهِ إِلَّا بِعَوْنِ اللَّهِ قَالَ فَوَثَبَ الرَّجُلُ وَ قَبَّلَ یَدَیْهِ وَ رِجْلَیْهِ ثُمَّ قَالَ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ تَعَالَی وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ حَتَّی نَعْلَمَ الْمُجاهِدِینَ مِنْکُمْ وَ الصَّابِرِینَ وَ نَبْلُوَا أَخْبارَکُمْ وَ فِی قَوْلِهِ سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَیْثُ لا یَعْلَمُونَ وَ فِی قَوْلِهِ أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ ... إِنَّ جَمِیعَهَا جَاءَتْ فِی الْقُرْآنِ بِمَعْنَی الِاخْتِبَار.
امام علی (علیه السلام)- از جمله فرمایشاتی که امام هادی (علیه السلام) در ضمن نامهشان در جواب به مردم اهواز که از ایشان در مورد جبر و تفویض سؤال نموده بودند، نوشت ... مقصود امیرالمؤمنین (علیه السلام) نیز همین بود که وقتی عبایۀبن‌ربعی أسَدی از ایشان در مورد [اینکه آیا بندگان در انجام اعمال خود] قدرت [دارند یا نه؟] سؤال کرده بود، فرمود: «آیا [بندگان] بدون کمک خدا [بر اعمال خود] قادرند یا با کمک او»؟ عبایۀبن‌ربعی سکوت کرد، امیرالمؤمنین (علیه السلام) به او فرمود: «جواب بده ای عبایۀ! اگر بگویی با کمک خدا قادری، تو را میکُشم و اگر هم بگویی بدون قدرت خدا قادری، [باز] تو را میکشم». [عبایۀ] عرض کرد: «پس چه باید بگویم ای امیرالمؤمنین (علیه السلام)»؟ ایشان فرمود: «باید بگویی که تو به سبب خداوندی که بدون تو نیز قادر بر آن است، بر [انجام] آن قادر شدهای؛ اگر او قدرت انجام آن را به تو بدهد، از عطایش است و اگر قدرت آن را از تو بگیرد، به جهت [آزمون و] بلایش است. او مالک هر آنچه است که به ملکیّت تو درآورده و مالک هر آنچه که تو را بر آن قادر کرده است. آیا نشنیدهای که مردم [از خداوند] طلب حرکت و نیرو میکنند و میگویند: لا حول و لا قوۀ إلّا بالله»!؟ آن مرد (عبایۀ) عرض کرد: «ای امیرالمؤمنین! معنای [حقیقی] این جمله چیست»؟ ایشان فرمود: «[یعنی] ما جز به حفاظت خداوند، هیچ [چاره و] حرکتی در برابر معصیتهای خداوند نداریم و جز به کمک او هیچ نیرویی بر اطاعتش نمییابیم»، اینجا بود که آن مرد بر دست و پای امیرالمؤمنین (علیه السلام) افتاد و بر آن‌ها بو*سه زد. سپس امام هادی (علیه السلام) فرمود: این سخن خداوند متعال: وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ حَتَّی نَعْلَمَ الْمُجاهِدِینَ مِنْکُمْ وَ الصَّابِرِینَ وَ نَبْلُوَا أَخْبارَکُمْ (محمّد/۳۱) و این کلام او: سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَیْثُ لا یَعْلَمُونَ (اعراف/۱۲۸) و این کلام او: أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ و ... فرمود: «همه‌ی این‌ها در قرآن به معنای آزمایش آمده است».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۰۶
بحار الأنوار، ج۵، ص۲۴/ الاحتجاج، ج۲، ص۴۵۳؛ «مما أجاب ... التفویض» محذوف
۲ -۸
(عنکبوت/ ۲)
الرّضا (علیه السلام)- عَنْ أَحْمَدَبْنِ‌مُحَمَّدِ‌بْنِ‌أَبِی‌نَصْرٍ عَنْ أَبِی‌الْحَسَنِ الرِّضَا (علیه السلام) قالَ لَا یَکُونُ مَا تَمُدُّونَ إِلَیْهِ أَعْنَاقِکُمْ حَتَّی تُمَیَّزُوا وَ تُمَحَّصُوا فَلَا یَبْقَی مِنْکُمْ إِلَّا الْقَلِیلَ ثُمَّ قَرَأَ الم* أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ ثُمَّ قَالَ إِنَّ مِنْ عَلَامَاتِ الْفَرْجِ حَدَثاً یَکُونُ بَیْنَ الْمَسْجِدَیْنِ وَ یُقْتَلُ فُلَانٍ مِنْ وُلْدِ فُلَانٍ خَمْسَهًَْ عَشَرَ کَبْشاً مِنَ الْعَرَبِ.
امام‌رضا (علیه السلام)- احمدبن‌محمّدبن‌ابی‌نصر نقل می‌کند: امام رضا (علیه السلام) فرمود: «آنچه انتظارش را می‌کشید محقّق نخواهد شد تا اینکه خالص گشته وآزمایش شوید تا آنجا که عدّه‌ی کمی از شما باقی بمانند. سپس این آیه را تلاوت فرمود: الم* أحَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ؛ پس از آن فرمود: «یکی از علامت‌های فرج، اتّفاقی است که بین دو مسجد رخ می‌دهد و فلانی از طائفه‌ی فلان، پانزده نفر از عرب را می‌کشد».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۰۶
الإرشاد، ج۲، ص۳۷۵/ کشف الغمهًْ، ج۲، ص۴۶۱/ نورالثقلین
(عنکبوت/ ۲)
الباقر (علیه السلام)- عَنْ جَابِرٍ (رحمة الله علیه) قَالَ قُلْتُ لِأَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَوْلَهُ لِنَبِیِّهِ (صلی الله علیه و آله) لَیْسَ لَکَ مِنَ الْأَمْرِ شَیْءٌ فَسِّرْهُ لِی قَالَ فَقَالَ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) لِشَیْءٍ قَالَهُ اللَّهُ وَ لِشَیْءٍ أَرَادَهُ اللَّهُ یَا جَابِرُ (رحمة الله علیه) إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) کَانَ حَرِیصاً عَلَی أَنْ یَکُونَ عَلِیٌّ (علیه السلام) مِنْ بَعْدِهِ عَلَی النَّاسِ وَ کَانَ عِنْدَ اللَّهِ خِلَافُ مَا أَرَادَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَالَ قُلْتُ فَمَا مَعْنَی ذَلِکَ قَالَ نَعَمْ عَنَی بِذَلِکَ قَوْلَ اللَّهِ لِرَسُولِهِ لَیْسَ لَکَ مِنَ الْأَمْرِ شَیْءٌ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) الْأَمْرُ {إِلَیَ} فِی عَلِیٍّ (علیه السلام) أَوْ فِی غَیْرِهِ أَ لَمْ أَتْلُ عَلَیْکَ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) فِیمَا أَنْزَلْتُ مِنْ کِتَابِی إِلَیْکَ الم* أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ إِلَی قَوْلِهِ فَلَیَعْلَمَنَّ قَالَ فَوَّضَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) الْأَمْرَ إِلَیْه.
امام باقر (علیه السلام)- جابر (رحمة الله علیه) گوید: به امام باقر (علیه السلام) عرض کردم: «این آیه را که خدا به پیامبر (صلی الله علیه و آله) می‌فرماید: تو را در این کارها دستی نیست. (آل‌عمران/۱۲۸) برایم تفسیر فرمایید». فرمود: «خداوند این سخن را به سببی فرمود، و از آن منظوری داشت. ای جابر! رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آزمند بود تا پس از خودش حضرت علی (علیه السلام) بر مردم ولیّ باشد حال آنکه در علم خداوند بر خلافِ خواسته‌ی رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بود». عرض کردم: «پس با این ترتیب آیه به چه معناست»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «آری، منظور خداوند از اینکه به رسولش (صلی الله علیه و آله) فرمود: لَیْسَ لَکَ مِنَ الْأَمْرِ شَیْءٌ این بود که ای محمّد! امر درباره علی (علیه السلام) یا غیر علی (علیه السلام) به من بازمیگردد. ای محمّد! مگر در آنچه که از کتابم بر تو نازل کردم برایت تلاوت نکردم: الم* أحَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ* وَ لَقَدْ فَتَنَّا الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ فَلَیَعْلَمَنَّ اللهُ الَّذِینَ صَدَقُواْ وَ لَیَعْلَمَنَّ الْکاذِبِینَ؛ امام (علیه السلام) فرمود: «پس پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله) کار را به خدا واگذاشت».
۱
(عنکبوت/ مقدمه)
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَهًَْ الْعَنْکَبُوتِ وَ الرُّومِ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ لَیْلَهًَْ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ فَهُوَ وَ اللَّهِ یَا بَا مُحَمَّدٍ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّهًِْ وَ لَا أَسْتَثْنِی فِیهِ أَبَداً وَ لَا أَخَافُ أَنْ یَکْتُبَ اللَّهُ عَلَیَ فِی یَمِینِی إِثْماً وَ إِنَّ لِهَاتَیْنِ السُّورَتَیْنِ مِنَ اللَّهِ مَکَاناً.
امام صادق (علیه السلام)- ابوبصیر نقل می‌کند: امام صادق (علیه السلام) فرمود: هرکس سوره‌ی عنکبوت و روم را در شب بیست‌وسوّم ماه رمضان بخواند، به خدا سوگند ای ابامحمّد! از بهشتیان است و هرگز هیچ استثنایی هم قائل نمی‌شوم و از آن بیم ندارم که بابت این سخن، گناهی بر من نوشته شود؛ زیرا این دو سوره نزد خدا جایگاهی والا دارند.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۰۲
بحار الأنوار، ج۸۹، ص۲۸۷/ نورالثقلین/ البرهان
۲
(عنکبوت/ مقدمه)
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ قَرَأَهَا کَانَ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ عَشْرُ حَسَنَاتٍ بِعَدَدِ کُلِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُنَافِقِین.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس سوره‌ی عنکبوت را بخواند، ده حسنه به تعداد همه‌ی مردان و زنان؛ چه مؤمن و چه منافق، برایش نوشته میشود. و هرکس آن را نوشته و آب آن را بنوشد، به اذن خدا تمام دردها و بیماری‌ها از او زائل میشوند.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۰۲
المصباح للکفعمی، ص۴۴۳/ نورالثقلین/ البرهان
۳
(عنکبوت/ مقدمه)
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- مَنْ کَتَبَهَا وَ شَرِبَهَا زَالَ عَنْهُ کُلُّ أَلَمٍ وَ مَرَضٍ بِقُدْرَهًِْ اللَّهِ تَعَالَی.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرکس آن را بنویسد و آب آن را بنوشد، به قدرت خداوند متعال همه‌ی دردها و بیماری‌ها از وی زائل میشوند.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۰۲
البرهان
۴
(عنکبوت/ مقدمه)
الصّادق (علیه السلام)- مَنْ کَتَبَهَا وَ شَرِبَهَا زَالَ عَنْهُ حُمَّی الرِّبْعِ وَ الْبَرَدُ وَ الْأَلَمُ وَ لَمْ یَغْتَمَّ مِنْ وَجَعٍ أَبَداً إِلَّا وَجَعَ الْمَوتِ الَّذِی لَا بُدَّ مِنْهُ وَ یَکْثُرُ سُرُورُهُ مَا عَاشَ؛ وَ شُرْبُ مَائِهَا یُفْرِحُ الْقَلْبَ وَ یَشْرَحُ الصَّدْرَ وَ مَاؤُهَا یُغْسَلُ بِهِ الْوَجْهُ لِلْحُمْرَهًِْ وَ الْحَرَارَهًِْ وَ یُزِیلُ ذَلِکَ.
امام صادق (علیه السلام)- هرکس آن را بنویسد و آب آن را بنوشد، تب نوبه از او زائل می‌گردد، هم چنین سرما و درد؛ و هرگز به‌خاطر دردی غمگین نخواهد شد، مگر درد مرگ که گریزی از آن نیست؛ و تا زنده است شادی او افزون می‌گردد؛ و نوشیدن آب آن دل را شاد و سینه را گشاده می‌دارد. شستن صورت با آن برای دفع گرما و سرخی مفید است.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۰۲
البرهان
۵
(عنکبوت/ مقدمه)
قال الصادق (علیه السلام)- مَنْ قَرَأَهَا عَلَی فِرَاشِهِ وَ إِصْبَعُهُ فِی سُرَّتِهِ یُدِیرُهُ حَوْلَهَا فَإِنَّهُ یَنَامُ مِنْ أَوَّلِ اللَّیْلِ إِلَی آخِرِهِ، وَ لَمْ یَنْتَبِهْ إِلَّا الصُّبْحَ بِإِذن اللَّهِ تَعَالَی.
امام صادق (علیه السلام)- هرکس با انگشت پیرامون ناف خود اشاره کرده و در همان حال این سوره را تلاوت کند، از اوّل شب تا آخر آن آسوده می‌خوابد و به اذن خدا تا صبح بیدار نمی‌شود. و هرکس با انگشت پیرامون ناف خود اشاره کرده و در همان حال این سوره را تلاوت کند، از اوّل شب تا آخر آن آسوده می‌خوابد و به اذن خدا تا صبح بیدار نمی‌شود.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۰۲
البرهان
آیه الم [1]
الم
آیه أَ حَسِبَ النّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنّا وَ هُمْ لايُفْتَنُونَ [2]
آيا مردم گمان‌كردند همين كه بگويند: «ايمان آورديم»، به حال خود رها‌مى‌شوند و آزمايش نخواهند شد؟!
مردم
۱ -۱(عنکبوت/ ۲)
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- قَوْلُهُ تَعَالَی أَ حَسِبَ النَّاسُ قِیلَ: إِنَّهُ أَرَادَ بِالنَّاسِ الَّذِینَ آمَنُوا بِمَکَّهًَْ سَلَمَهًَْ بْنَ هِشَامٍ وَ عَیَّاشَ بْنَ أَبِی رَبِیعَهًَْ وَ الْوَلِیدَ بْنَ الْوَلِیدِ وَ عَمَّارَ بْنَ یَاسِرٍ وَ غَیْرَهُمْ.
ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- أَ حَسِبَ النّاسُ گفته شده: منظور [خدا] از النّاسُ، کسانی هستند که در مکّه ایمان آوردند: سلمهًْ‌بن‌هشام و عیاش‌بن‌ابی ربیعه و ولیدبن‌ولید و عمّاربن‌یاسر و دیگران.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۰۴
بحار الأنوار، ج۲۲، ص۴۶
آزمایش
۲ -۱(عنکبوت/ ۲)
الکاظم (علیه السلام)- ٍعَنْ مُعَمَّرِبْنِ‌خَلَّادٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَاالْحَسَنِ (علیه السلام) یَقُول الم. أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ ثُمَّ قَالَ لِی مَا الْفِتْنَهًُْ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ الَّذِی عِنْدَنَا الْفِتْنَهًُْ فِی الدِّینِ فَقَالَ یُفْتَنُونَ کَمَا یُفْتَنُ الذَّهَبُ ثُمَّ قَالَ یُخْلَصُونَ کَمَا یُخْلَصُ الذَّهَبُ.
امام کاظم (علیه السلام)- معمّربن‌خلّاد گوید: شنیدم امام کاظم (علیه السلام) تلاوت می‌فرمود: الم* أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ؛ سپس به من فرمود: «مقصود از فتنه چیست»؟ عرض کردم: «فدایتان شوم! تا جایی که ما میدانیم مقصود آزمون در دین است». فرمود: «آزموده میشوند چنانکه طلا آزموده [و به محک زده] میشود». سپس فرمود: «خالص میشوند چنانکه طلا خالص میشود».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۰۴
الکافی، ج۱، ص۳۷۰/ بحار الأنوار، ج۵، ص۲۱۹/ الغیبهًْ للنعمانی، ص۲۰۲/ نورالثقلین
۲ -۲
(عنکبوت/ ۲)
الصّادق (علیه السلام)- وَ هُمْ لا یُفْتَنُون قِیلَ مَعْنَی یُفْتَنُونَ یُبْتَلَوْنَ فِی أَنْفُسِهِمْ وَ أَمْوَالِهِم.
امام صادق (علیه السلام)- وَ هُمْ لا یُفْتَنُون؛ یُفْتَنُون به این معناست که با جان‌ها و اموالشان آزموده میشوند.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۰۴
بحار الأنوار، ج۶۴، ص۴۲/ نورالثقلین/ البرهان؛ «قوله تعالی ... معنی» محذوف
۲ -۳
(عنکبوت/ ۲)
علیّ‌ّبن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- لَا یُفْتَنُونَ ایْ لَایَخْتَبِرُونَ.
علیّ‌ّبن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- لَایُفْتَنُون یعنی آزمایش نمی‌شوند.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۰۴
بحار الأنوار، ج۶۴، ص۴۱
۲ -۴
(عنکبوت/ ۲)
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- رَوَی النُّعْمَانِیُّ فِی تَفْسِیرِه: فِیمَا رَوَاهُ عَنْ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) أَنَّهُمْ سَأَلُوهُ عَنِ الْمُتَشَابِهِ فِی تَفْسِیرِ الْفِتْنَهًِْ فَقَالَ مِنْهُ فِتْنَهًُْ الِاخْتِبَارِ وَ هُوَ قَوْلُهُ تَعَالَی: الم. أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ.
امام علی (علیه السلام)- نعمانی در تفسیرش از امام علی (علیه السلام) روایت می‌کند: هنگامی که عدّه‌ای از او درباره‌ی متشابه، در تفسیر فتنه پرسیدند؛ فرمود: «از آن (تفسیر فتنه)، فتنه‌ی آزمایش است که این مطلب همان کلام خداوند متعال است: الم* أَ حَسِبَ النّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنّا وَ هُمْ لایُفْتَنُونَ.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۰۴
بحار الأنوار، ج۵، ص۱۷۴/ بحار الأنوار، ج۹۰، ص۱۶؛ «فقال منه ... قوله تعالی» محذوف
۲ -۵
(عنکبوت/ ۲)
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- وَ فِی تَفْسِیرِ الْکَلْبِی أَنَّهُ لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَهًُْ قَامَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) فَتَوَضَّأَ وَ أَسْبَغَ وُضُوءَهُ ثُمَّ قَامَ وَ صَلَّی فَأَحْسَنَ صَلَاتَهُ ثُمَّ سَأَلَ اللَّهَ سُبْحَانَهُ أَنْ لَا یَبْعَثَ عَلَی أُمَّتِهِ عَذَاباً مِنْ فَوْقِهِمْ وَ لَا مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ وَ لَا یُلْبِسَهُمْ شِیَعاً وَ لَا یُذِیقَ بَعْضَهُمْ بَأْسَ بَعْضٍ فَنَزَلَ جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی سَمِعَ مَقَالَتَکَ وَ إِنَّهُ قَدْ أَجَارَهُمْ مِنْ خَصْلَتَیْنِ وَ لَمْ یُجِرْهُمْ مِنْ خَصْلَتَیْنِ أَجَارَهُمْ مِنْ أَنْ یَبْعَثَ عَلَیْهِمْ عَذَاباً مِنْ فَوْقِهِمْ أَوْ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ وَ لَمْ یُجِرْهُمْ مِنَ الْخَصْلَتَیْنِ الْأُخْرَیَیْنِ فَقَالَ (صلی الله علیه و آله) یَا جَبْرَئِیلُ (علیه السلام) فَمَا بَقَاءُ أُمَّتِی مَعَ قَتْلِ بَعْضِهِمْ بَعْضاً فَقَامَ وَ عَادَ إِلَی الدُّعَاءِ فَنَزَلَ الم أَ حَسِبَ النَّاسُ الْآیَتَیْنِ فَقَالَ لَا بُدَّ مِنْ فِتْنَهًٍْ تُبْتَلَی بِهَا الْأُمَّهًُْ بَعْدَ نَبِیِّهَا لِیَتَبَیَّنَ الصَّادِقُ مِنَ الْکَاذِبِ لِأَنَّ الْوَحْیَ انْقَطَعَ وَ بَقِیَ السَّیْفُ وَ افْتِرَاقُ الْکَلِمَهًِْ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهًِْ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- در «تفسیر کلبی» آمده است: وقتی این آیه بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نازل شد، آن حضرت از جای خود حرکت نموده و وضویی شاداب گرفت، سپس به نماز ایستاد و نماز نیکویی خواند و بعد از نماز از خداوند درخواست کرد که امّتش را گرفتار عذاب بالا و پائین ننماید و گرفتار اختلاف و جنگ نکند. پس جبرئیل نازل شد و گفت: «یا محمّد، خداوند درخواست تو را شنید و آن‌ها را از دو چیز امان داد ولی دو چیز دیگر را اجرا خواهد کرد. به آن‌ها امان داد از اینکه عذابی از بالا یا از پائین بر آن‌ها نازل کند، امّا دو چیز را امان نداد». پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: «جبرئیل، دیگر از امّتم چه باقی می‌ماند، در صورتی که گرفتار جنگ با یکدیگر شوند و یکدیگر را بکشند». باز از جای حرکت کرد و شروع به دعا نمود؛ در آن هنگام این آیه نازل شد: الم* أَ حَسِبَ النّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنّا وَ هُمْ لایُفْتَنُونَ؛ پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: «نه! باید حتما آزمایشی بعد از پیامبر باشد تا راستگو از دروغگو تشخیص داده شود. چون وحی منقطع شده است و شمشیر مانده و اختلاف و ناهماهنگی تا روز قیامت هست».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۰۴
بحار الأنوار، ج۹، ص۸۸/ نورالثقلین؛ «فقال یا محمد ... ارجلهم» محذوف و «لیتعین» بدل «لیتبین»
۲ -۶
(عنکبوت/ ۲)
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) مَا زِلْتُ أَنَا وَ مَنْ کَانَ قَبْلِی مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الْمُؤْمِنِینَ مُبْتَلَیْنَ بِمَنْ یُؤْذِینَا وَ لَوْ کَانَ الْمُؤْمِنُ عَلَی رَأْسِ جَبَلٍ لَقَیَّضَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ لَهُ مَنْ یُؤْذِیهِ لِیَأْجُرَهُ عَلَی ذَلِک.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- پیوسته من و پیامبران دیگر و مؤمنانی که پیش از من بوده‌اند، مبتلا به یک نفری بوده‌ایم که ما را اذیّت نماید، و اگر مؤمن بالای کوهی باشد خدای تعالی کسی را می‌فرستد که او را اذیّت برساند تا به او اجر و مقام دهد.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۰۶
علل الشرایع، ج۱، ص۴۵
۲ -۷
(عنکبوت/ ۲)
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- مِمَّا أَجَابَ بِهِ أَبُوالْحَسَنِ عَلِیُّ‌بْنُ‌مُحَمَّدٍ‌الْعَسْکَرِیُّ (علیه السلام) فِی رِسَالَتِهِ إِلَی أَهْلِ الْأَهْوَازِ حِینَ سَأَلُوهُ عَنِ الْجَبْرِ وَ التَّفْوِیض ... أَخْبَرَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) حِینَ سَأَلَهُ عَبَایَهًُْ بْنُ رِبْعِیٍّ الْأَسَدِیُّ عَنِ الِاسْتِطَاعَهًِْ فَقَالَ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) تَمْلِکُهَا مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْ مَعَ اللَّهِ فَسَکَتَ عَبَایَهًُْ بْنُ رِبْعِیٍّ فَقَالَ لَهُ قُلْ یَا عَبَایَهًُْ قَالَ وَ مَا أَقُولُ قَالَ إِنْ قُلْتَ تَمْلِکُهَا مَعَ اللَّهِ قَتَلْتُکَ وَ إِنْ قُلْتَ تَمْلِکُهَا مِنْ دُونِ اللَّهِ قَتَلْتُکَ قَالَ وَ مَا أَقُولُ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) قَالَ تَقُولُ تَمْلِکُهَا بِاللَّهِ الَّذِی یَمْلِکُهَا مِنْ دُونِکَ فَإِنْ مَلَّکَکَهَا کَانَ ذَلِکَ مِنْ عَطَائِهِ وَ إِنْ سَلَبَکَهَا کَانَ ذَلِکَ مِنْ بَلَائِهِ وَ هُوَ الْمَالِکُ لِمَا مَلَّکَکَ وَ الْمَالِکُ لِمَا عَلَیْهِ أَقْدَرَکَ أَ مَا سَمِعْتَ النَّاسَ یَسْأَلُونَ الْحَوْلَ وَ الْقُوَّهًَْ حَیْثُ یَقُولُونَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللهِ فَقَالَ الرَّجُلُ وَ مَا تَأْوِیلُهَا یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) قَالَ لَا حَوْلَ لَنَا عَنْ مَعَاصِی اللَّهِ إِلَّا بِعِصْمَهًِْ اللَّهِ وَ لَا قُوَّهًَْ لَنَا عَلَی طَاعَهًِْ اللَّهِ إِلَّا بِعَوْنِ اللَّهِ قَالَ فَوَثَبَ الرَّجُلُ وَ قَبَّلَ یَدَیْهِ وَ رِجْلَیْهِ ثُمَّ قَالَ (علیه السلام) فِی قَوْلِهِ تَعَالَی وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ حَتَّی نَعْلَمَ الْمُجاهِدِینَ مِنْکُمْ وَ الصَّابِرِینَ وَ نَبْلُوَا أَخْبارَکُمْ وَ فِی قَوْلِهِ سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَیْثُ لا یَعْلَمُونَ وَ فِی قَوْلِهِ أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ ... إِنَّ جَمِیعَهَا جَاءَتْ فِی الْقُرْآنِ بِمَعْنَی الِاخْتِبَار.
امام علی (علیه السلام)- از جمله فرمایشاتی که امام هادی (علیه السلام) در ضمن نامهشان در جواب به مردم اهواز که از ایشان در مورد جبر و تفویض سؤال نموده بودند، نوشت ... مقصود امیرالمؤمنین (علیه السلام) نیز همین بود که وقتی عبایۀبن‌ربعی أسَدی از ایشان در مورد [اینکه آیا بندگان در انجام اعمال خود] قدرت [دارند یا نه؟] سؤال کرده بود، فرمود: «آیا [بندگان] بدون کمک خدا [بر اعمال خود] قادرند یا با کمک او»؟ عبایۀبن‌ربعی سکوت کرد، امیرالمؤمنین (علیه السلام) به او فرمود: «جواب بده ای عبایۀ! اگر بگویی با کمک خدا قادری، تو را میکُشم و اگر هم بگویی بدون قدرت خدا قادری، [باز] تو را میکشم». [عبایۀ] عرض کرد: «پس چه باید بگویم ای امیرالمؤمنین (علیه السلام)»؟ ایشان فرمود: «باید بگویی که تو به سبب خداوندی که بدون تو نیز قادر بر آن است، بر [انجام] آن قادر شدهای؛ اگر او قدرت انجام آن را به تو بدهد، از عطایش است و اگر قدرت آن را از تو بگیرد، به جهت [آزمون و] بلایش است. او مالک هر آنچه است که به ملکیّت تو درآورده و مالک هر آنچه که تو را بر آن قادر کرده است. آیا نشنیدهای که مردم [از خداوند] طلب حرکت و نیرو میکنند و میگویند: لا حول و لا قوۀ إلّا بالله»!؟ آن مرد (عبایۀ) عرض کرد: «ای امیرالمؤمنین! معنای [حقیقی] این جمله چیست»؟ ایشان فرمود: «[یعنی] ما جز به حفاظت خداوند، هیچ [چاره و] حرکتی در برابر معصیتهای خداوند نداریم و جز به کمک او هیچ نیرویی بر اطاعتش نمییابیم»، اینجا بود که آن مرد بر دست و پای امیرالمؤمنین (علیه السلام) افتاد و بر آن‌ها بو*سه زد. سپس امام هادی (علیه السلام) فرمود: این سخن خداوند متعال: وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ حَتَّی نَعْلَمَ الْمُجاهِدِینَ مِنْکُمْ وَ الصَّابِرِینَ وَ نَبْلُوَا أَخْبارَکُمْ (محمّد/۳۱) و این کلام او: سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَیْثُ لا یَعْلَمُونَ (اعراف/۱۲۸) و این کلام او: أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ و ... فرمود: «همه‌ی این‌ها در قرآن به معنای آزمایش آمده است».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۰۶
بحار الأنوار، ج۵، ص۲۴/ الاحتجاج، ج۲، ص۴۵۳؛ «مما أجاب ... التفویض» محذوف
۲ -۸
(عنکبوت/ ۲)
الرّضا (علیه السلام)- عَنْ أَحْمَدَبْنِ‌مُحَمَّدِ‌بْنِ‌أَبِی‌نَصْرٍ عَنْ أَبِی‌الْحَسَنِ الرِّضَا (علیه السلام) قالَ لَا یَکُونُ مَا تَمُدُّونَ إِلَیْهِ أَعْنَاقِکُمْ حَتَّی تُمَیَّزُوا وَ تُمَحَّصُوا فَلَا یَبْقَی مِنْکُمْ إِلَّا الْقَلِیلَ ثُمَّ قَرَأَ الم* أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ ثُمَّ قَالَ إِنَّ مِنْ عَلَامَاتِ الْفَرْجِ حَدَثاً یَکُونُ بَیْنَ الْمَسْجِدَیْنِ وَ یُقْتَلُ فُلَانٍ مِنْ وُلْدِ فُلَانٍ خَمْسَهًَْ عَشَرَ کَبْشاً مِنَ الْعَرَبِ.
امام‌رضا (علیه السلام)- احمدبن‌محمّدبن‌ابی‌نصر نقل می‌کند: امام رضا (علیه السلام) فرمود: «آنچه انتظارش را می‌کشید محقّق نخواهد شد تا اینکه خالص گشته وآزمایش شوید تا آنجا که عدّه‌ی کمی از شما باقی بمانند. سپس این آیه را تلاوت فرمود: الم* أحَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ؛ پس از آن فرمود: «یکی از علامت‌های فرج، اتّفاقی است که بین دو مسجد رخ می‌دهد و فلانی از طائفه‌ی فلان، پانزده نفر از عرب را می‌کشد».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۱، ص۳۰۶
الإرشاد، ج۲، ص۳۷۵/ کشف الغمهًْ، ج۲، ص۴۶۱/ نورالثقلین
آزمایش توسط ولایت
۱(عنکبوت/ ۲)
الباقر (علیه السلام)- عَنْ جَابِرٍ (رحمة الله علیه) قَالَ قُلْتُ لِأَبِی‌جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَوْلَهُ لِنَبِیِّهِ (صلی الله علیه و آله) لَیْسَ لَکَ مِنَ الْأَمْرِ شَیْءٌ فَسِّرْهُ لِی قَالَ فَقَالَ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) لِشَیْءٍ قَالَهُ اللَّهُ وَ لِشَیْءٍ أَرَادَهُ اللَّهُ یَا جَابِرُ (رحمة الله علیه) إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) کَانَ حَرِیصاً عَلَی أَنْ یَکُونَ عَلِیٌّ (علیه السلام) مِنْ بَعْدِهِ عَلَی النَّاسِ وَ کَانَ عِنْدَ اللَّهِ خِلَافُ مَا أَرَادَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَالَ قُلْتُ فَمَا مَعْنَی ذَلِکَ قَالَ نَعَمْ عَنَی بِذَلِکَ قَوْلَ اللَّهِ لِرَسُولِهِ لَیْسَ لَکَ مِنَ الْأَمْرِ شَیْءٌ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) الْأَمْرُ {إِلَیَ} فِی عَلِیٍّ (علیه السلام) أَوْ فِی غَیْرِهِ أَ لَمْ أَتْلُ عَلَیْکَ یَا مُحَمَّدُ (صلی الله علیه و آله) فِیمَا أَنْزَلْتُ مِنْ کِتَابِی إِلَیْکَ الم* أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ إِلَی قَوْلِهِ فَلَیَعْلَمَنَّ قَالَ فَوَّضَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) الْأَمْرَ إِلَیْه.
امام باقر (علیه السلام)- جابر (رحمة الله علیه) گوید: به امام باقر (علیه السلام) عرض کردم: «این آیه را که خدا به پیامبر (صلی الله علیه و آله) می‌فرماید: تو را در این کارها دستی نیست. (آل‌عمران/۱۲۸) برایم تفسیر فرمایید». فرمود: «خداوند این سخن را به سببی فرمود، و از آن منظوری داشت. ای جابر! رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آزمند بود تا پس از خودش حضرت علی (علیه السلام) بر مردم ولیّ باشد حال آنکه در علم خداوند بر خلافِ خواسته‌ی رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بود». عرض کردم: «پس با این ترتیب آیه به چه معناست»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «آری، منظور خداوند از اینکه به رسولش (صلی الله علیه و آله) فرمود: لَیْسَ لَکَ مِنَ الْأَمْرِ شَیْءٌ این بود که ای محمّد! امر درباره علی (علیه السلام) یا غیر علی (علیه السلام) به من بازمیگردد. ای محمّد! مگر در آنچه که از کتابم بر تو نازل کردم برایت تلاوت نکردم: الم* أحَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ* وَ لَقَدْ فَتَنَّا الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ فَلَیَعْلَمَنَّ اللهُ الَّذِینَ صَدَقُواْ وَ لَیَعْلَمَنَّ الْکاذِبِینَ؛ امام (علیه السلام) فرمود: «پس پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله) کار را به خدا واگذاشت».
آخرین ویرایش توسط مدیر:
