آرایه «تشبیه» | انجمن کافه نویسندگان

[Mr.Rad]

تشبیه چیست ؟

تشبیه را همانطور که از نامش پیداست زمانی به کار می بریم که بخواهیم 2 چیزی یا ۲ شخصی را به هم مانند یا شبیه کنیم. تشبیه همانند کردن چیزی همراه با اغراق است چراکه در این روش دو چیز را که در واقع به یک‌دیگر شبیه نیستند یا لااقل شباهتی آشکارا ندارند را، به هم مانند می کنیم. در تشبیه، نویسنده یا شاعر شباهتی را ادعا و برقرار یا آشکار می‌کند؛ بنابراین، جمله‌ای که تمام ارکان تشبیه را داشته باشد اما مبتنی بر صدق باشد- چون مخیل نیست، تشبیه نیز به حساب نمی‌آید. مثلاً در جملهٔ «روباه مثل گرگ است» چون جمله مخیل نیست و در عالم واقع هم روباه و گرگ از یک گونه‌اند، تشبیهی روی نداده است. درواقع جملهٔ تشبیهی جمله‌ای است که به ظاهر درست نیست، و بیانش باعث تعجب هر شنوده ای خواهد شد.​

 

[Mr.Rad]

چهار رکن تشکیل دهنده جمله تشبیه:

تشبیه را در آرایه های ادبی به چهار رکن تقسیم کرده‌اند که مشبه و مشبه‌به را که در اصطلاح طرفین تشبیه می‌نامند، دو رکن اصلی تشبیه به شمار می‌آیند.
​

1. مشبه​
2. مشبه‌به​
3. ادات تشبیه ​
4. وجه شبه​

 

[Mr.Rad]

شرح ارکان تشبیه:

۱-(طرف اول) مشبّه: کلمه‌ای است که آن را به چیز دیگر مانند کرده‌اند.
مثال برای مشبّه می شود : چون رود می گذرد عمر ما

---

۲-طرف دوم (مشبه به) : آنچه که مشبه را به آن تشبیه می کنیم.
مثال برای مشبه به می شود : چون رود می گذرد عمر ما

---

۳-ادات تشبیه: به اداتی که نشانگر تشبیه هستند، ادات تشبیه گفته می‌شود. پرکاربردترین این ادات عبارت‌اند از: «مانند، مثل، همانند، به‌سان، چون، چو، به کردار، پنداری، گویی، به رنگ، به شکل، به اسلوب و…».
مثال برای ادات تشبیه می شود : چون رود می گذرد عمر ما

---

۴-وجه شبه: آنچه موجب می شود مشبه را به مشبه به تشبیه کنیم ( صفت مشترک).
مثال برای وجه شبه یا وجه تشبیه به می شود : چون رود می گذرد عمر ما​

 

[Mr.Rad]

بدنه جمله تشبیه را بهتر بشناسید :​

• مشبه: چیزی یا کسی که میخواهیم آن را به کسی یا چیزی دیگر مانند کنیم.​
• مشبه به:چیز یا کسی که مشبه را به آن مانند می کنیم.​
• وجه شبه:ویژگی های مشترک بین مشبه و مشبه به (البته می تواند یک عدد هم باشد).​
• ادات تشبیه:لغات و کلماتی که نشان دهنده پیوند شباهت هستند.​

مثال برای تشخیص صحیح تشبیه در جمله:
​

 

[Mr.Rad]

در جمله امام حسین (ع) در هدایت چون نور بود مشبه، تشبیه، وجه تشبیه، مشبه به، با رنگ آبی و قرمز و نارنجی و سبز مشخص شده اند.

امام حسین (ع) در هدایت چون نور بود.

امام حسین(ع):مشبه - چون:ادات تشبیه - در هدایت:وجه شبه - نور:مشبه به

​

 

[Mr.Rad]

تشبیه و حالات آن :
​

1. مشبه و مشبه به به طرفین تشبیه نامیده می شوند.​
2. اگر ادات و وجه شبه را حذف کنیم ارزش ادبی تشبیه بالاتر می رود.​
3. اگر ادات تشبیه حرف باشد از نظر دستوری حرف اضافه است.​
4. اگر با مشبه وو مشبه به ترکیب اضافی بسازیم آن ترکیب را اضافه تشبیهی گویند.​
5. راه های تشخیص اضافه تشبیهی:۱-ترکیب اضافی باشد۲-کلمه اول به کلمه دوم شبیه باشد.​

 

[Mr.Rad]

مثال هایی از تشبیه:

مثال : علی مانند شیر شجاع است .

علی : مشبه مانند : ادات تشبیه شیر : مشبه به شجاع : وجه شبه

مثال : این درختانند همچون خاکیان دست ها برکرده اند ازخاکدان

مشبه : درختان ادات تشبیه : همچون مشبه به : خاکیان (انسان ها ) وجه شبه : دست بالا بردن​

 

[Mr.Rad]

نکته:

«مشبه» و «مشبه به» طرفین تشبیه نام دارند که در تمام تشبیهات حضور دارند اما « ادات تشبیه » و « وجه شبه » می توانند در یک تشبیه حذف شوند. در این صورت تشبیه با داشتن دو رکن « مشبه » و « مشبه به » بر قرار است .

مثال : قلب دشمن مثل سنگ است. اینجا وجه شبه حذف شده که سختی می باشد.​

 

[Mr.Rad]

نکته:

در تشبیـه وقتی که «وجـه شبه» و «ادات تشبیه» حـذف شود، جای مشبه و مشبه به را جابجا و به واسطه کسره آن ها را به هم اضافه می کنند که در این صورت به آن اضافهء تشبیهی می گوییم.توجه داشته باشد که اضافهء تشبیهی از مضاف و مضاف الیه تشکیل می شود نه از موصوف و صفت.

مثال : صبح امید اضافهء تشبیهی توضیح : امید به صبح تشبیه شده

مثال : قامتِ بلند اضافهء تشبیهی نیست چون موصوف و صفت است.

مثال : کتاب ِ دوستم اضافهء تشبیهی نیست چون بین دوست و کتاب رابطهء شباهت وجود ندارد.

ترکیباتی مثل : درختِ دوستی ، بارانِ رحمت ، چشمهء معرفت ،

آبِ گوارایِ فهم ، نخلِ ولایت ، بارِ غم و … اضافهء تشبیهی محسوب می شوند .​

 

[Mr.Rad]

منبع: آسان کنکور​