هنری صنایع دستی بیرجند

[ماه تی تی]

حصیر بافی

 

[ماه تی تی]

ترکه بافی

 

[ماه تی تی]

صنایع دستی فلزی بیرجند
گروه صنایع دستی فلزی یکی از گروه های شاخص صنایع دستی ایران را تشکیل می دهد . از گروه صنایع دستی فلزی ، رشته هایی از قبیل چلنگری یا آهنگری ، مسگری ،علامت سازی ، قفل سازی ، افزار فلزی (اسلحه سازی…) ، چاقو سازی در استان خراسان جنوبی زمینه فعالیت داشته و یا دارند. در بیرجند [در یک سده ی قبل] اصناف و حرف گوناگون از همدیگر کاملاً مجزا شده و هر یک در جایی از بافت شهر که بصورت سنتی به آنها تخصیص یافته بود به حرفه و شغل خود اشتغال داشتند.

 

[ماه تی تی]

صنایع دستی چوبی بیرجند
در استان رشته هایی همچون حصیر بافی ، خراطی ، ترکه بافی و اسپند بافی از رشته های بومی و اصیل منطقه در گروه صنایع دستی چوبی و رشته هایی همچون معرق چوب ، منبت چوب ، مشبک چوب ، محرق چوب ، پیکر تراشی جزء رشته های رایجی و غیر بومی در گروه صنایع دستی چوبی هستند.
هنر – صنعت ترکه بافی یکی از کهن ترین صنایع دستی بشراست . ماده اولیه مورد نیاز درترکه بافی ، ساقه های نورس گیاهان به ویژه درخت بید است .در استان خراسان جنوبی درختان سرخ بید و درختچه های سافتِرگ از جمله مهمترین منابع تامین مواد اولیه ترکه بافی است که بصورت فراوان در محل تولید یافت می شوند

 

[ماه تی تی]

منبت کاری روی چوب

 

[ماه تی تی]

پای پوش سنتی بیرجند
ساخت انواع پای پوش های سنتی یکی از رشته ها ی صنایع دستی است. گیوه بافی و گیوه دوزی با استفاده از نخهای پنبه ای و ساخت کفشهای چرمی از اصلی ترین پای پوش های مردم منطقه از گذشته های دور محسوب می شده است که در حال حاضر ، از جمله حرف منسوخ شده و کم رونق در استان خراسان جنوبی است.در بیرجند قدیم انواع کفش و گیوه در بازار بفراوانی یافت می شده است.

همانطور که مستحضرید چرم یکی از مواد اولیه تهیه کفش است. یکی از مناطق تولید چرم در منطقه خراسان جنوبی ، روستای چرمه از توابع شهرستان سرایان بوده است .نام روستا ” چَرمه ” خود دلیلی بر رونق چرم سازی در این منطقه است . این منطقه به جهت ییلاقی بودن و برخورداری از مراتع سر سبز از قدیم محل پرورش و نگهداری اسب هم بوده است . تولید انواع پای پوش های سنتی در حال حاضر با توجه به ورود انواع کفش ها به سبک اروپایی رونق گذشته را کاملا از دست داده.استاد ابراهیم ذکریا، ساکن روستای چَرمه ، بیش از ۳۰ سال سابقه فعالیت در رشته سراجی سنتی از بازماندگان نسل استادان فرآوری چرم یعنی سراجی سنتی و تهیه پای پوش های سنتی هستند که این هنر در خانواده ایشان بصورت موروثی بوده.. استاد ابراهیم ذکریا تنها کسی است که به صورت پدر فرزندی فن و روش این هنر اصیل و بومی را در سینه خود حفظ نموده و تا کنون با توجه به سختی های کار و عدم سرمایه کافی ، به تنهایی در حفظ آن کوشیده است.

 

[ماه تی تی]

 

[ماه تی تی]

سفالگری سنتی بیرجند
ماده اولیه سفالگری، گل است که از انتزاج خاک رس با آب بوجود می آید و بعد از وَرز دادن و همگن کردن و هواگیری، کاملاً یکدست و قابل انعطاف می باشد. ساختن ظروف با گِل که به دو صورت دستی و چرخی صورت می پذیرد سفالگری، و به ظرف ساخته شده از این طریق سفال می گویند

مهمترین ابزارهای مورد استفاده در هنر سفالگران استان خراسان جنوبی عبارتند از : چرخ سفالگری پایی یا برقی، سه پایه ، کاردَک ، نخ ، تاس آب ، بیل. اکسترودر ، بالمیل کار سفالگری در گذشته خاص مردها بوده ولی در مهدیه (شاهزیله) زنان در آوردن گل و جابجا کردن کوزه ها کمک می کردند. سفالگری در منطقه خراسان جنوبی کاملاً جنبه کاربردی داشته و اکثر محصولات منطقه بدون لعاب یا دارای لعاب ابتدایی است. روستای شاهزیله و کوشه در شهرستان خوسف از مناطق قدیمی ساخت ظروف سفالی می باشند. خاک مورد استفاده معمولاً خاک مَل و خاک رُس بندی و کوره ها اکثراً زمینی می باشد و سوخت آن گازوئیل است.
سفالگری در این استان به روشهای مفتولی (کویل) و چرخ کاری است. از روش مفتولی معمولاً برای ساخت ظروف با ارتفاع زیاد و یا ساختن تنور استفاده می شود. چرخکاری نیز به روش ابتدایی و اکثراً با چرخ پایی و در سالهای اخیر چرخ برقی جایگزین گردیده است. گاهی مقداری شن به خاک سفالگری اضافه می شود چون سفالگران منطقه بر این باورند که وجود شن در خاک باعث استحکام بیشتر و بالارفتن مقاومت گل در هنگام پخت شده و در ضمن سرما را در درون ظرف نگه می دارد .
سفالهای منطقه اکثراً تراش خورده بوده و شامل : ضرب یا تنبک ـ قلک ـ جام ـ کوزه ـ تنور ـ لیوان ـ گلدان ـ کاسه ـ قلیان و تغار می شوند. این صنعت علاوه بر شهرهای بیرجند ، خوسف و بشرویه در شهرستان فردوس نیز از رواج نسبتاً خوبی برخوردار است.

 

[ماه تی تی]

پارچه بافی سنتی (حوله بافی و برک بافی) بیرجند
بافت پارچه های سنتی با مواد اولیه گوناگون در حد وسیع و تقریباً در تمامی مناطق شهری و روستایی خراسان جنوبی مرسوم بوده است.در اکثر نقاط استان به این رشته " توبافی یا تون بافی " گفته می شود. مواد اولیه آن نخ پنبه، ابریشم ، کرکی یا کورگی و کودری است. پارچه های ابریشمی به رنگهای مختلف از جمله ارغوانی سیر و بنفش و بسیار ریز بافت، بنام قنابیز و والا معروف بوده و از آن برای تهیه لباس زنانه استفاده می کردند. از جمله مناطق بافت این نوع پارچه دهستان چرمه از توابع شهرستان سرایان بوده است.این رشته امروزه در شهرهای مود، فردوس، خوسف و روستاهای خراشاد، صرآباد، آسیابان، خشک، نوزاد، میغان، سیدال از رواج نسبتاً خوبی برخوردار است.

 

[ماه تی تی]

پارچه برک