کلیدهای دو شامل پنج دسته کلید می باشد.
کلید دو شامل : کلید سپرانو (دو خط اول) – کلید متسو سوپرانو (دو خط دوم) – کلید آلتو (دو خط سوم) – کلید باریتون (دو خط پنجم)
A) کلید سپرانو (دو خط اول) – Soprano clef
هنگامی که کلید دو بر روی خط اول حامل قرار بگیرد, به آن کلید سوپرانو یا دوی خط اول میگویند.
این نوع نت نگاری با کلید سوپرانو از بین رفته است.
قبلا برای نت نویسی بخش آوازی در خط های سوپرانو از این کلید استفاده میشد.
C) کلید آلتو (دو خط سوم) – کلید ویولا – Alto clef
هنگامی که کلید دو بر روی خط سوم حامل قرار بگیرد, به آن کلید آلتو یا دوی خط سوم میگویند.
کلید آلتو به نام کلید ویولا نیز شناخته می شود زیرا ساز ویولا با این کلید نت نویسی میشود.
کلید آلتو متداول ترین کلید در میان کلید های دو می باشد.
نتیجه گیری = خط سوم نت دو است.
این به این معنی است که با شروع از نت دو می توانیم نت های بعدی را با استفاده از توالی ” دو – ر – می – فا- سل- لا – سی- دو ” بفهمیم که در شکل زیر مشاهده می شود.
ساز های نت نویسی با این کلید :
ویولا ، ویولا دیامور ، ویولا دا گامبا ، ترومبون آلتو و ماندولا
نمونه رایج آن در کارهای سرگئی پرکفیف (Sergei Prokofiev) برای نتنویسی هورن انگلیسی، در سمفونیهایش میباشد.
گاهی برای موسیقی کیبرد نیز در زمانهای گذشتهاستفاده شدهاست.
(کارهای برامس (Brahms) برای ارگ، جان کیج در Dream for Piano)
همچنین می توانید در شکل زیر نحوه آموزش کشیدن کلید دو را نیز مشاهده کنید:
هنگامی که کلید دو بر روی خط چهارم حامل قرار بگیرد, به آن کلید تنور یا دوی خط چهارم میگویند.
سازهای نت نویسی با این کلید:
در اکتاو های بالای ساز های باسون ، ویولن سل ، یوفانیوم ، باس دوبل و ترومبون استفاده می شود.
در قدیم , از آن برای بخش تنور در موسیقی آوازی استفاده میشد اما مدت زیادی است که وقتی به تنهایی نوشته میشود با اکتاو کلید تربل و وقتی با باس در یک کلید نوشته میشود، با کلید باس جایگزین شدهاست.
کنتر باس یک اکتاو پایینتر از چیزی که نوشته میشود صدا میدهد.
هنگامی که کلید دو بر روی خط پنجم حامل قرار بگیرد, به آن کلید باریتون یا دوی خط پنجم میگویند.
همانند کلید فای خط سوم، که هر دو دقیقاً یکی بودند.
به دلیل این برابری، این کلید به ندرت در گذشتهاستفاده میشده؛ و بجای آن کلید باریتون فا استفاده میشد.
4- کلیدهای اکتاو – Octave clefs
با شروع قرن ۱۸ از کلید تریبل برای سازهایی که یک اکتاو بمتر صدا میدهند استفده شد.
مانند گیتار؛ همچنین برای صدای تنور نیز استفاده شد.
کلید تریبل با علامت اکتاو پایین آن، به این معنی بود که نت نوشته شده یک اکتاو پایینتر صدا خواهد داد.
کلید تنور واقعی عموماً در موسیقی آوازی مورد استفاده قرار نگرفته، این کلید تریبل “اکتاو شده” کلیدد تنور نامیده میشد.
کلید مشابهی بعضی اوقات برای هورن باریتنون مورد استفاده قرار میگرفت.
در بعضی نسخهها، برای همین منظور از کلید تریبل دوبله شده -دو کلید سل که روی هم قرار میگرفتند- استفاده میشد.
در قسمت دیگر جریان، کلید تربل با یک ۸ بالای آن برای پیکولو؛ penny whistle، رکوردر سپرانو و بقیه بخشهای سازهای بادی-چوبی در محدوده صوتی بالا (بهشکل غیر معمول) به عنوان «کلید سوپرانینو» نامیده میشد.
کلید خنثی یا کوبهای کلید به آن شکل که با کلیدهای فا، سل و دو برخورد میشود، نیست.
آن یک قرارداد ساده است که نشان میدهد که هر یک از خطوط و بین خطوط حامل به ساز کوبهای مربوط است که دارای صدای معینی نیست.
به استثنای خروجی تعدادی کیتهای-درام عمومی و کوبهای مارش، محلهای مربوط به خطوط و میان خطوط برای سازها استاندارد نشدهاند، پس اساساً قرارداد یا علامتی بالای حامل برای نشان دادن چیزی که باید نواخته شود لازم است.
سازهای کوبهای که دارای صوت معیین هستند از کلید خنثی استفاده نمیکنند، و تیمپانی(نتنویسی در کلید فا) و کوبهایهای مضرابی (نتنویسی در کلید تربل یا حامل عمومی) معمولاً در خطوطی بغیر از کوبهایهای غیرقابل کوک نتنویسی میشوند.
بخشهای با کلید خنثی همیشه پنج خط ندارد.
عموماً، سازهای کوبهای فقط یک خط داشته، همچنین ترکیبات دیگر نیز میتوانند استفاده شوند.
کلید خنثی گاهی وقتی سازهای غیر کوبهای تکنیکهای فاقد صوت معین را مینوازند نیز مورد استفاده قرار میگیرد،
مانند ضربه زدن در بدنه ویلن، ویلن سل یا گیتار آکوستیک یا وقتی گروه کر دست میزند، پا میکوبد یا داد میزند، اما بیشتر اوقات ریتم را با X در سازهای نرمال با شرحی بالای آن برای اجرای مناسب، مشخص میکنند.
6- تبلچر – Tablature
برای گیتار و دیگر سازهای پردهدار، نتنویسی بهشکل تبلچر در محل عادی نتها ممکن است.
در این صورت، علامت TAB به جای کلید نوشته میشود.
تعداد خطوط حامل لزوماً پنج عدد نیست: یک خط برای هر سیم ساز (چون، برای گیتار استاندارد شش سیمه، شش خط و برای باس سنتی پنج خط لازم است) در نظر گرفته میشود.
اعداد روی خطوط نشان میدهد که کدام پرده روی سیم باید اجرا شود.
نشانه ،TAB همانند کلید کوبهای، در حقیقت یک کلید نیست، بلکه ترجیحاً نشانهای است که به جای کلید مورد استفاده قرار میگیرد .