- May
- 3,468
- 15,306
- 193
- وضعیت پروفایل
- همچنان تیرگی بال میگستراند~
اخلاق ویرایش
برای موفقیت در هر علم و فنی باید شرایط آن را کسب کرد و راهورسم آن را بهدرستی شناخت. ویراستاری نیز از جملهٔ فنونِ مرتبط با چرخهٔ پژوهش، نگارش و نشر است که انجامدادنِ صحیح آن به چهار شرط نیاز دارد: علمی، فنیذوقی، جسمی و اخلاقی. با شرایط علمی و فنی برای ورود به کار آماده میشود و با ذوق خود آن را طراوت میبخشد، با شرایط جسمی، تاب و حوصلهٔ مستمرِ این شغل طاقتفرسا را پیدا میکند و میتواند بهصورت حرفهای و تماموقت بدان مبادرت ورزد و با شرایط اخلاقی، موفقیت خود را کامل میکند.
همهٔ این شرایط، کاملکنندهٔ یکدیگرند و در صورتِ نبودِ یکی، دیگری کمرنگ و بیاثر میشود. شرایط علمی و فنیِ ویراستار را در فرصتی دیگر خواهیم گفت. اکنون شرایط اخلاقی را برمیشمریم.
۱. وجدان کاری
برخی از نویسندگان نوشتههای خود را پس از ویرایش نمیخوانند و یا اگر هم بخوانند، در همهٔ سطرها و صفحهها دقت نمیکنند. بعضی از آن ها نیز در قید حیات نیستند و وارثانشان و یا متولیان نشر، بهدرستی در فضای کار نیستند و به چندوچونِ موضوع آگاهی ندارند. بدین رو ویراستار را فردِ امینی میشمارند که با دقت، همهٔ اثر را مطالعه و تصحیح میکند. پس وجدان کاری ویراستار به او حکم میکند که کار خود را با دقت به انجام رساند و از عجله، سهلانگاری و بیدقتی بپرهیزد. بعضی از کتابهای پرغلط که اکنون در بازار کتاب موجود است، نتیجهٔ همین بیدقتیها و فاصلهگرفتن از وجدان علمی و اخلاق است.
۲. انصاف
در هر شغل و رشتهای، انصاف پسندیده است. ویرایش نیز اکنون شغل مهمی شده که همه یا اکثر مؤسسههای پژوهشی و انتشاراتی به آن توجه کردهاند و در آن، تعرفه، قیمتگذاری و قراردادِ پولی و مالی مطرح است. دقت در کلمه یا صفحهشماری، تعیین قیمتهای منصفانه و ارائهٔ کار متناسب با قیمت، اموری است که ویراستار باید به آنها توجه کند.
شک نیست که این انصاف، طرفینی است؛ یعنی ناشر یا مؤلفی هم که اثر خود را به ویراستار میسپارد، باید توجه کند که ویراستار، مخصوصاً ویراستاران اهل قلم و پژوهش، بنا به ضرورتهایی، علم و فن و هنر خود را در اختیار مؤلف میگذارد و چونان مشاوری امین و دلسوز، به ارائهٔ بهتر و مطلوبتر کتاب کمک میکند؛ پس باید حق او را ادا کند.
۳. تواضع
ویراستاری که بهشکل حرفهای امر ویرایش را دنبال میکند، باید توجه کند که به شغل و پیشهای وارد شده که عموماً با انسانهای فرهیخته و اهل فرهنگ روبهروست. مؤلف، بررسیکنندگان اثر، همکارانِ سازمان ویرایش، مسئولان پژوهشکده، مجموعهٔ کارکنان نشر و خودِ ناشر، افرادی هستند که با تواضع و فروتنی علمی میتوان با آنها ارتباط برقرار کرد. در این میان، را*بطهٔ نویسنده و ویراستار بسیار مهم است. دیده شده که در این خصوص، تنشها و نزاعها و دلخوریهایی به وجود آمده که ریشهٔ آنها در غرور و دورشدن از تواضع بوده است.
ویراستار، اگر اهل قلم و پژوهش نیز باشد، باید توجه کند که در هنگام ویرایش اثر، ویراستار آن کتاب است، نه نویسندهٔ آن. او نباید با نویسنده رقابت، یا از سرِ غرور و تکبر با او بحث کند. در هنگام طرح اشکالها، شیوهٔ بیان و برخورد ویراستار باید بهگونهای باشد که شائبهٔ حسادت و سبککردن مؤلف در آن نباشد.
۴. قاطعیت
درست است که ویراستار نباید مغرور و متکبر باشد؛ ولی در عین حال نباید قاطعیت را از کف نهد. ویراستاری که از طرح دیدگاههای خود هراس دارد، نمیتواند کتاب را بهدرستی سامان بخشد.
باید توجه داشت که نحوهٔ قاطعیت بهخرجدادن در موقعیتها و شرایط مختلف، فرق میکند: گاهی که برای مؤسسه و سازمان ویرایشی و یا پژوهشی با شیوهنامهٔ ویرایشی خاص بهویژه در مسائل صوری و فنی کار میکنیم، باید دستورالعملهای آنها را رعایت کنیم و در برابر اصرار مؤلف برای اعمال نظرهای شخصی، قاطعیت داشته باشیم. اما اگر کاری بیرون از سازمان و پژوهشکده باشد و مؤلف دیدگاههای خاصی در زمینهٔ رسمالخط، نشانههای سجاوندی و یا مسائل دیگری از این دست دارد، قاطعیت ما در عوضکردن نظرهای او بیمورد است. البته میتوانیم دیدگاههای خود را به او منتقل کنیم؛ ولی جای اصرار نیست.
۵. خوشقولی
نویسندهای که موضوعی را برای نوشتن انتخاب میکند و ناشری که بر روی آن سرمایهگذاری میکند، مسلماً زمانِ خاصی را برای طرح موضوع و یا برگشتِ سرمایه در نظر گرفتهاند. بسیاری از کتابها موضوعاتی دارند که در زمانِ خاصی میتوان به فروش آنها اطمینان داشت؛ بدین رو مسئلهٔ زمان در نشر اهمیت مییابد. مسلماً نویسنده و ناشر برای هریک از مراحل مختلف نشر، از ویرایش گرفته تا حروفچینی و غلطگیری، صفحهبندی و سپس طراحی و فیلم و زینگ و چاپ، زمان خاصی در نظر گرفتهاند. بنابراین ویراستار باید به زمان توجه کند و در هنگام تحویلگرفتن کتاب، با بررسی دقیق، زمانِ تحویلدادنِ مشخصی را با چند روز انعطاف اعلام کند.
برخی ویراستاران به این انگیزه که میخواهند اثری را بهجد و عالی ویرایش کنند، زمان تحویلدادن را چند ماه و گاهی چند سال به تأخیر میاندازند! حال آنکه اگر اثری هرقدر هم عالی ویرایش شود، همین که دیرتر از زمان خود به بازار آید، کهنه شده و کار و سرمایهای که برای آمادهسازی و نشر آن صرف گردیده، به هدر رفته است.
آخرین ویرایش توسط مدیر: