آموزشی اصل؛ قالب‌های شعری.

[ارغنون؛]

«پیش از نوشتن بخوان!»

در این تاپیک، قالب‌های شعری را به‌طور خلاصه مرور خواهیم کرد.
​

 

[ارغنون؛]

پیش از پیدا کردن ساختار هر قالب،
تعریفی از بیت و قافیه

مصرع: کمترین مقدار سخن موزون یک مصرع (مصراع) می‌باشد که از پیوند دو مصرع، یک بیت بوجود می‌آید.

قافیه: کلمات هم‌آهنگ یک شعر را قافیه می‌گویند.

ردیف: در آخر مصرع‌ها، کلماتی هم‌معنی و یکسان عیناً تکرار می‌شوند که به‌ آن‌ها ردیف می‌گویند.​

 

[ارغنون؛]

قالب کلاسیک قصیده:

در این شعر، مصرع اول شعر با مصرع‌های زوج هم‌قافیه‌اند و تعداد ابیاتش ۱۵ تاست.

______× ______×
______ ______×
______ ______×

درون‌مایه‌ی قالب قصیده باید «مدح، ستایش، وصف،پند و اندرز، حکمت،مرثیه» باشد.​

 

[ارغنون؛]

قالب کلاسیک غزل:

در این شعر مصراع اول و مصراع‌های زوج هم‌قافیه‌اند و تعداد ابیات بین ۵ تا ۱۵ تاست.

------* ------*
------ ------*
------ ------*

درون‌مایه‌ی این قالب شعری، تماما عاشقانه می‌باشد و شاعر با مع*شوق خود سخن می‌گوید.​

 

[ارغنون؛]

قالب کلاسیک قطعه:

در این قالب شعری، مصراع‌های زوج باهم هم‌قافیه و حداقل ابیات آن دو بیت می‌باشد.

------ ------+
------ ------+

درون‌مایه‌ی قطعه معمولا اخلاقی، اجتماعی، حکایت و مدح است.​

 

[ارغنون؛]

قالب کلاسیک مثنوی:

شعری که هر بیت آن قافیه‌ی جدا گانه دارد!
مثنوی نیز حداقل دو بیت دارد و حداکثری برای آن وجود ندارد.

------# ------#
------@ ------@
------؛ ------؛

درون‌مایه‌ی مثنوی عاشقانه، حماسی، اخلاقی، عارفانه و تاریخی است.​

 

[ارغنون؛]

قالب کلاسیک رباعی:

رباعی درکل چهار مصراع دارد!
مصراع سوم آن قافیه‌ای ندارد و شاعر در آخرین مصراع اصل مطلبش را بیان می‌کند.

------+ ------+
------ ------+

درون‌مایه‌ی قالب رباعی بیشتر اوقات عاشقانه‌، عارفانه یا فلسفی است.
رباعی ویژه‌ی اشعار ایرانیان است.​

 

[ارغنون؛]

قالب کلاسیک چهارپاره:

شعری که چند بندِ هم‌وزن با قافیه‌های متفاوت داشته باشد را چهارپاره می‌گوییم. هربند چهار مصراع دارد و معمولا مصراع‌های زوج هم‌قافیه‌اند.

----- -----★
----- -----★
***
----- -----&
----- -----&
***
----- -----#
----- -----#

درون‌مایه‌ی قالب چهارپاره اجتماعی و غنایی‌ست.​

 

[ارغنون؛]

قالب کلاسیک دوبیتی:

شعری است که از دو بیت با قافیه‌هایی در مصراع‌های اول، دوم و چهارم درست شده است.

ـــــــــــــــــ* ــــــــــــــــــ*
ــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــ*

درون‌مایه‌ی دوبیتی عاشقانه و عارفانه است و در فرهنگ ما آن را معمولا ترانه می‌خوانند.
نقطه تمایز دوبیتی و رباعی در وزن آن‌هاست!​

 

[ارغنون؛]

قالب کلاسیک مستزاد:
شعری است که به آخر هر مصراع آن واژه یا واژه‌هایی افزوده شود. این عبارات افزوده شده ارتباش معنایی کاملی با مصراع دارند و گویی آن را تکمیل می‌کنند اما وزن‌شان جدا از وزن اصلی شعر است.
یک مثال از شعر حافظ می‌زنم و نمودار آن را ترسیم می‌کنم:
« هر دم به لباس دگر آن یار بر آمد
گه پیر و جوان شد

گه نوح شد و کرد جهانی به دعا غرق
خود رفت به کشتی

گه گشت خلیل و به دلِ نار بر آمد
آتش گُل از آن شد»

ـــــــــــــــــــــ* ـــــــــــــ@
ـــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــ
ـــــــــــــــــــــ* ــــــــــــــ@

|مستزاد نمونه‌های مختلفی دارد اما مصراع‌ها معمولا قطعه، رباعی یا غزل هستند|
درون‌مایه‌ی مستزاد معمولا مدح، عاشقانه، عارفانه و مسائل اجتماعی و میهنی بوده‌اند.​