[6]
تعریفی كه صاحب نظران برای ترتیل كردهاند، از مجموعه سخنانی اخذ شده كه در قرآن و روایات معصومین ـ علیهم السّلام ـ آمده است.
تفسیر كلمه «ترتیل» به وسیله امیر مؤمنان مبنای اصلی در تعریف ترتیل میباشد. آن جا كه فرمود:
«ترتیل عبارت است از: ادای نیكوی حروف و شناخت محلّ وقفهای قرآن».
«ابن عبّاس»، «مجاهد» و دیگران نیز كه به شرح و تعریف این واژه پرداختهاند، تعریف خود را از امام علی ـ علیه السّلام ـ اخذ كردهاند.
[7]
امام صادق ـ علیه السّلام ـ در توضیح ترتیل میفرماید:
«هُوَ اَنْ تَمكُثَ وَ تُحَسّنَ بهِ صَوْتَك»
[8]
؛ ترتیل یعنی این كه مكث كنی و با صدای خوش قرآن بخوانی.
روش ترتیل كدام است؟
در زمینه روشهای قرائت قرآن و تقسیمات آن نظرهای مختلفی ابراز شده است، برخی آن را به ترتیب: ترتیل، تدویر و حدر دانستهاند.
[9]
عدهای تحقیق، تدویر، ترتیل و تحدیر، و بعضی از پژوهشگران این علم در كتابهای خود، روشهای قرائت را عبارت از تحقیق، تدویر و حدر شمردهاند.
در تقسیم بندیهای یاد شده و امثال آن، قرائت ترتیل یكی از روشهای خواندن قرآن در كنار سایر روشها مطرح شده است. این دسته بندیها، این پرسش را در ذهن قاریان به وجود میآورد كه آیا خواندن قرآن دارای روشهای خاصی است؟ اگر چنین است، مبانی تقسیم این روشها از كجا گرفته شده است؟ آیا از قرآن و سخنان معصومین یا از سلیقههای شخصی محققان علوم قرآنی؟
در پاسخ باید گفت: آن چه پایه و اساس قرآنی داشته و مسلمانان به آن تشویق شدهاند، خواندن قرآن به صورت «ترتیل» است. با توجه به تعریف امام علی ـ علیه السّلام ـ و دیگران از واژه ترتیل، میگوییم: قرآن به هر شكلی كه خوانده شود، در صورتی كه همراه با صحّت قرائت حروف و كلمات قرآن باشد، آن را «ترتیل» گویند.
بنابراین برای تلاوت صحیح قرآن یك روش بیشتر موجود نیست و آن «ترتیل» است. ولی این روش بر اساس هدف قاری از تلاوت قرآن، صورتهای متفاوتی به خود میگیرد. گاهی هدف قاری از قرائت، تعلیم و آموزش است، كه به آن قرائت «تحقیق» میگویند. اگر با تحسین (زیبا گردانیدن) لفظ و صدا همراه باشد، به آن «تَدویر» گفته میشود و زمانی كه تالی قرآن هدفش ختم قرآن و تلاوت آیات بیشتری از كلام الله مجید باشد، از روش «حدر» یا «تحدیر» سود میجوید.
اقسام ترتیل
1. «تحقیق»
در لغت به معنی «مبالغه در انجام چیزی بدون كمی و زیادی» یا «رسیدن به حقیقت چیزی» باشد. در اصطلاح، عبارت است از: به جا آوردن حق هر حرفی از اشباع مدها، تحقیق همزهها، تمام و كمال آوردن حركات، اظهار كامل حروف و تشدیدها، آوردن غنّهها، تفكیك حروف از یكدیگر و در نظر گرفتن محلّ وقفهای مجاز.
[10]
كاربرد قرائت تحقیق: این قرائت برای تمرین دادن اندامهای صوتی جهت ادای حروف و قوام بخشیدن به الفاظ است. این نوع از قرائت برای نو آموزان تجوید توصیه شده است. البته چگونگی قرائت آن باید از طریق استاد آموزش داده شود.
توصیه ابن جزری به نوآموزان تجوید و قاریانی كه به این روش قرائت میكنند، چنین است:
هنگام قرائت تحقیق، نباید نوآموزان از موازین تجویدی تجـ*ـاوز نموده و افراط كنند؛ به این معنا كه حروف ساكن را تحریك ننمایند، یا از حركتها، حروف تولید نشود. از تكریر بیش از اندازه حرف «راء» بپرهیزید و مبالغه در غنّه حرف نون و غیر آن نشود. وی در ادامه مینویسد:
«قرائت تحقیق نوعی از روش ترتیل است. روش حمزه كوفی در قراءت، تحقیق بوده، چنان چه قراءت ورش (غیر از طریقی كه از «اصبهانی» نقل شده است)، به تحقیق بوده است.»
تعریفی كه صاحب نظران برای ترتیل كردهاند، از مجموعه سخنانی اخذ شده كه در قرآن و روایات معصومین ـ علیهم السّلام ـ آمده است.
تفسیر كلمه «ترتیل» به وسیله امیر مؤمنان مبنای اصلی در تعریف ترتیل میباشد. آن جا كه فرمود:
«ترتیل عبارت است از: ادای نیكوی حروف و شناخت محلّ وقفهای قرآن».
«ابن عبّاس»، «مجاهد» و دیگران نیز كه به شرح و تعریف این واژه پرداختهاند، تعریف خود را از امام علی ـ علیه السّلام ـ اخذ كردهاند.
[7]
امام صادق ـ علیه السّلام ـ در توضیح ترتیل میفرماید:
«هُوَ اَنْ تَمكُثَ وَ تُحَسّنَ بهِ صَوْتَك»
[8]
؛ ترتیل یعنی این كه مكث كنی و با صدای خوش قرآن بخوانی.
روش ترتیل كدام است؟
در زمینه روشهای قرائت قرآن و تقسیمات آن نظرهای مختلفی ابراز شده است، برخی آن را به ترتیب: ترتیل، تدویر و حدر دانستهاند.
[9]
عدهای تحقیق، تدویر، ترتیل و تحدیر، و بعضی از پژوهشگران این علم در كتابهای خود، روشهای قرائت را عبارت از تحقیق، تدویر و حدر شمردهاند.
در تقسیم بندیهای یاد شده و امثال آن، قرائت ترتیل یكی از روشهای خواندن قرآن در كنار سایر روشها مطرح شده است. این دسته بندیها، این پرسش را در ذهن قاریان به وجود میآورد كه آیا خواندن قرآن دارای روشهای خاصی است؟ اگر چنین است، مبانی تقسیم این روشها از كجا گرفته شده است؟ آیا از قرآن و سخنان معصومین یا از سلیقههای شخصی محققان علوم قرآنی؟
در پاسخ باید گفت: آن چه پایه و اساس قرآنی داشته و مسلمانان به آن تشویق شدهاند، خواندن قرآن به صورت «ترتیل» است. با توجه به تعریف امام علی ـ علیه السّلام ـ و دیگران از واژه ترتیل، میگوییم: قرآن به هر شكلی كه خوانده شود، در صورتی كه همراه با صحّت قرائت حروف و كلمات قرآن باشد، آن را «ترتیل» گویند.
بنابراین برای تلاوت صحیح قرآن یك روش بیشتر موجود نیست و آن «ترتیل» است. ولی این روش بر اساس هدف قاری از تلاوت قرآن، صورتهای متفاوتی به خود میگیرد. گاهی هدف قاری از قرائت، تعلیم و آموزش است، كه به آن قرائت «تحقیق» میگویند. اگر با تحسین (زیبا گردانیدن) لفظ و صدا همراه باشد، به آن «تَدویر» گفته میشود و زمانی كه تالی قرآن هدفش ختم قرآن و تلاوت آیات بیشتری از كلام الله مجید باشد، از روش «حدر» یا «تحدیر» سود میجوید.
اقسام ترتیل
1. «تحقیق»
در لغت به معنی «مبالغه در انجام چیزی بدون كمی و زیادی» یا «رسیدن به حقیقت چیزی» باشد. در اصطلاح، عبارت است از: به جا آوردن حق هر حرفی از اشباع مدها، تحقیق همزهها، تمام و كمال آوردن حركات، اظهار كامل حروف و تشدیدها، آوردن غنّهها، تفكیك حروف از یكدیگر و در نظر گرفتن محلّ وقفهای مجاز.
[10]
كاربرد قرائت تحقیق: این قرائت برای تمرین دادن اندامهای صوتی جهت ادای حروف و قوام بخشیدن به الفاظ است. این نوع از قرائت برای نو آموزان تجوید توصیه شده است. البته چگونگی قرائت آن باید از طریق استاد آموزش داده شود.
توصیه ابن جزری به نوآموزان تجوید و قاریانی كه به این روش قرائت میكنند، چنین است:
هنگام قرائت تحقیق، نباید نوآموزان از موازین تجویدی تجـ*ـاوز نموده و افراط كنند؛ به این معنا كه حروف ساكن را تحریك ننمایند، یا از حركتها، حروف تولید نشود. از تكریر بیش از اندازه حرف «راء» بپرهیزید و مبالغه در غنّه حرف نون و غیر آن نشود. وی در ادامه مینویسد:
«قرائت تحقیق نوعی از روش ترتیل است. روش حمزه كوفی در قراءت، تحقیق بوده، چنان چه قراءت ورش (غیر از طریقی كه از «اصبهانی» نقل شده است)، به تحقیق بوده است.»
آخرین ویرایش توسط مدیر:
