هنری ماجرای مجسمه کوهنورد در دربند

[دختر خوشگل انجمن]

یکی از معروف‌ترین قسمت‌های دربند تهران، میدان سربند و مجسمه سه‌متری کوهنورد است که اکنون به عنوان یکی از نماد‌های مشهور پایتخت کشورمان شناخته شده است. در مجاورت این مجسمه تاریخی مناظر طبیعی و کوهستانی بی‌نظیری قرار دارد.

 

[دختر خوشگل انجمن]

آشنایی با امیر شاه‌قدمی

نام اصلی امیر شاه‌قدمی در شناسنامه قربانعلی است، اما در زمان جنگ و در ارتش به نام امیر معروف شد و از‌آن‌پس او را با نام امیر می‌شناسند. وی اهل قوچان و متولد سال ۱۳۰۹ است و متاهل و دارای یک دختر می‌باشد. امیر شاه‌قدمی در آستانه ۱۷ سالگی یعنی در سال ۱۳۲۷ با درجه گروهبانی به ارتش راه یافت و از همان زمان به ورزش کوهنوردی علاقه‌مند شد و در ارتش به طور حرفه‌ای این ورزش را آغاز کرد. ایشان با درجه استوار‌یکم از بازنشسته شدند و متاسفانه در اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۹۱ به علت کهولت سن دار‌ فانی را وداع گفتند.

امیر شاه‌قدمی در طول زندگی خود بار‌ها و بار‌ها قله‌های متعدد و مختلفی را در سراسر دنیا و همچنین در ایران عزیزمان فتح کردند. در حدود ۵۰ سال پیش یعنی در سال ۱۳۴۰ یک فروند هواپیمای آمریکایی در قله‌های زرد‌کوه بختیاری در ارتفاع ۳۸۷۰ متری و در سرمای ۳۰ درجه زیر صفر سقوط کرد و امیر شاه‌قدمی موفق شد تا بسیاری از بازماندگان این حادثه را نجات دهد. پس از این رویداد توسط رئیس‌جمهور آمریکا، جان. اف. کندی موفق به دریافت مدال لیاقت شد.

 

[دختر خوشگل انجمن]

دربند از زبان امیر شاه‌قدمی

در آن سال‌ها شاه و همسرش یک جشن در دربند تهران برپا کرده بودند و به من دستور داده شد تا بر روی دو قله که روبروی یکدیگر قرار گرفته‌اند رفته و حرکات نمایشی انجام دهم. من هم دوستم را به عنوان یک مصدوم بر روی دوش گذاشته و از کوه بالا رفتم و خطاب به دوستم گفتم هر حرکتی که دوست داشتی انجام بده؛ اما با دستان من کاری نداشته باش!
پس از مدتی شروع کردم به دویدن بر روی کوه؛ شاه و همسرش از حرکات نمایشی من بسیار حیرت زده شده بودند و حاضران در این جشن بسیار لذ*ت می‌بردند. پس از این جشن به دستور شاه و به پیشنهاد سرهنگ خاکبیز و آقای بیات که یکی از قدیمی‌ترین افراد فدراسیون کوهنوردی بودند، مجسمه من در دربند ساخته شد.

 

[دختر خوشگل انجمن]

از طرف دیگر در سال ۱۳۳۷ فردی با نام حسن وجدان‌خوش که یکی از کوهنوردان برجسته و معروف کشورمان بود پیشنهاد ساخت یک مجسمه کوهنوردی را ارائه داد و از‌این‌رو سایر کوهنوردان از این پیشنهاد بسیار استقبال کردند. حسن وجدان‌خوش مستقیماً خودش پیشنهادش را با رئیس فدراسیون کوه‌نوردی، سرهنگ بیات مطرح نمود و از طرف ایشان هم مورد تایید قرار‌گرفت و شهرداری تهران هزینه ساخت این مجسمه را متقبل شد.
سرهنگ بیات پس از کمی تحقیقات امیر شاه‌قدمی را به عنوان مدل مجسمه انتخاب کرد و ایشان را به رضا لعل ریاحی استاد دانشکده هنر‌های زیبایی و مجسمه ساز معرفی کرد. شاه‌قدمی در طول هشت ماه به مدت روزانه هشت ساعت از وقت خود را پیش آقای ریاحی می‌گذراند، تا مجسمه را به همان شکلی که او می‌ایستد، پیکرتراشی کند. گفتنی است که در آن زمان شهرداری مبلغ ۱۰.۰۰۰ تومان به عنوان هزینه ساخت مجسمه پرداخت.
سرانجام در سال ۱۳۳۸ این مجسمه آماده و در میدان سربند نصب شد و با اجرای یک مراسم باشکوه از آن پرده‌برداری شد. اما متاسفانه در زمستان همان سال قسمتی از بدنه این مجسمه تخریب شد، چرا که جنس آن از گچ بوده و در برابر بارندگی و یخ زدگی آن قدر‌ها هم مقاومت نداشت. پس از آن قسمت تخریب‌شده را مدت‌ها با پرچم ایران پوشاندند.
در سال ۱۳۴۱ فردی با نام استاد رفعتی افشار رئیس وقت فدراسیون کوه‌نوردی این مجسمه برداشته شد و یک مجسمه دیگر با همان طرح قبلی، اما از جنس سیمان جایگزینش کرد و نصب آن را دو فرد از طرف فدراسیون به نام‌های خلیل میلانی و عبدالحسین امیر به عهده گرفتند.
مجسمه امیر شاه‌قدمی هنوز هم در این میدان پا برجاست و در آبان ماه سال ۱۳۵۰ با پیشنهاد فدراسیون کوهنوردی و موافقت جمعی از روسای انجمن شهرداری تهران نام میدان سر‌بند به میدان کوهنورد تغییر پیدا کرد.