نقد و بررسی کتاب مدار صفر درجه

[EMMA]

در رمان «مدار صفر درجه» تولد و رشد جسمی و فکری شخصیت اصلی رمان، با تولد و رشد تفکر و مبارزه سیاسی در ایران، از مرداد ۱۳۳۲ تا بهمن ۱۳۵۷، در دو لایه همراه و همزمان پیش می رود تا یکی آیینه دیگری شود. این خصوصیت از آنجا ناشی می شود که در این رمان بسیاری از شخصیت ها و حوادث در عین واقعی بودن، معنایی مجازی و کنایی نیز دارند و این هر دو وجه به شکلی دقیق درهم تنیده شده اند.

 

[EMMA]

بدین ترتیب خانه قدیمی و فقرزده ای که «باران» در آن به دنیا می آید با اعضای پیوسته و ناهمگون خانواده ای که در آن زندگی می کنند و حوادثی که بر آنها می گذرد، در عین حال که خود جزیی از شهر، استان و کشوری است که در آن واقع است، نمادی است نه چندان پنهان از كل جامعه ای که به آن تعلق دارد. وضعیت نابسامان خانه، از شکست مبارزه ای که پدر در آن شرکت داشته و از عواقب ناهنجاری که به خاطر آن تحمل کرده است و بالاخره از مرگ او خبر می دهد و باران کوچک ترین فرزند خانواده، با نجابت و سلامت نفس و اتکاء به کار و زحمت خود، مظهر رگه اصيل مبارزه نسل پیشین است که پس از آن شکست به شیوه ای متفاوت، یکبار دیگر از سر گرفته شده است.

 

[EMMA]

باران با دلبستگی اش به خانه و احساس مسؤولیت و حمایتش از مادر و خواهر و با تفاوت آشکار شیوه زندگی اش با برادر و پسرعموها (قشر فاسد و مبتذل و سودجو) و با تلاشش برای یافتن راهی متفاوت از آنچه «نوذر» پیش پای او می گذارد، اصالت مبارزه ای را که با آن همراه است، به اثبات می رساند. همچنانکه وقتی فرصت طلبان و گوشه نشینان هرکدام در پی بهره برداری از اوضاع و احوال جديدند و خوش باوریهای نوذر _ که با شخصیت متزلزل و ساده دلی هایش مظهر اکثریت مردم است_ بوش لمبوی گوشت خوار را به جان ماهی های قرمز حوض خانه انداخته و ترس و دستپاچگی هایش جان خود او و کودکی را که سال ها چشم انتظارش بوده، به هدر داده، این باران است که همراه با «مائده» نوزادی را که از میان آتش و خون گذرانده اند، به خانه می آورند تا جانشین جنینی شود که چند روز پیش از آن، مرده به دنیا آمده است و قرار است ادامه دهنده همان رگه اصيل مبارزه باشد، چرا که در خانه قدیمی همیشه باید از نو شروع کرد. این جاست که مفهوم عنوان کتاب بر خواننده آشکار می شود.