همگانی پاپیه ماشه

[MAHRO🌔]

بسمه تعالی
​

منشأ این هنر به درستی روشن نیست. عده ای از کارشناسان و محققان آن را هنری ایرانی می دانند در حالی که برخی دیگر زادگاه آن را مغولستان دانسته اند که در پی حمله‌ی مغول ‌ها در آسیای جنوبی و غربی انتشار یافته است. پاپیه ماشه که سابقاً در ایران به نام کارهای لاکی یا روغنی شهرت داشته از صنایع دستی ارزشمند هند است که بیشتر در کشمیر رواج دارد و در دوره‌ی سلاطین مغولی هند توسط استادکارانی که از سمرقند آورده شده بودند، متداول گردید. در زبان هندی به آن قلمدان سازی می گویند به این سبب که ابتدا از این شیوه‌ی کار صرفاً در ساخت قلمدان استفاده می شد و به دلیل کاربرد نقاشی به سبک مینیاتور بر روی آن به کار منقش نیز شهرت دارد. مراحل کار به این صورت است که ابتدا ورق را مرطوب کرده و با استفاده از چسب روی قالب مورد نظر می چسبانند. چسباندن ورقه‌های کاغذ بر روی یکدیگر آنقدر تکرار می شود تا قطر مطلوب حاصل گردد. آنگاه سطح آماده شده را با استفاده از لایه‌های بسیار نازک از گچ مخصوص شکسته بندی یا با رنگ روغن سفید می پوشانند. به منظور نرمی هرچه بیشتر سطح آماده شده گاهی مقداری چسب نیز به محلول گچ می افزایند. پس از این مرحله، سطح شیء را با روغن جلا به رنگ زرد کهربایی می پوشانند. معمولاً برای آنکه زمینه‌ی کار جلوه‌ی فلزی را پیدا نماید، اکسید مس را به حالت گرد به سطح آن می مالند که در نتیجه به آن رنگ مایل به سبز می دهد. پس از آن ماده‌ی لاکی مانند را روی آن به کار می برند که رنگ متمایل به قرمز را ایجاد می نماید. با استفاده از سایر اکسیدهای رنگی به جای اکسید مس، رنگ‌های دیگری نظیر سیاه، سفید، آبی، قرمز، بنفش و قهوه ای نیز بر روی شیء آماده شده به دست می آید. در پایان این مراحل، هنگامی که سطح کار کاملاً خشک شد، با استفاده از آبرنگ اقدام به کشیدن نقاشی مینیاتور بر روی آن می کنند. در پایان، یک نوع ورنی یا جلای خاص که از جوشاندن ماده‌ی کانی از نوع سیلیکات به نام Opal در ماده‌ی گیاهی سقز حاصل می شود را بر روی سطح نقاشی شده به کار می برند تا به عنوان پوششی شیشه ای و شفاف آن را از تأثیر عوامل خارجی محافظت نماید.

طرح‌های به کار رفته در مرحله‌ی نقاشیِ سطح اشیاء متنوع بوده و انواع گل ‌ها نظیر لاله، گل سرخ و سوسن همراه با دسته‌هایی از پرندگان در حال پرواز که با رنگ‌های روشن نقاشی می گردد، جلوه‌ی خاصی به این هنر می بخشد. زیباترین و قدیمی ترین طرح‌های پاپیه ماشه در حقیقت تقلیدی از طرح‌های به کار رفته روی پارچه‌ی شال کشمیر است. البته طرح‌های اسلیمی با استفاده از آب طلا روی زمینه‌ی قهوه ای یا خاکستری نیز متداول است. از جمله سایر نقوش رایج روی پاپیه ماشه، تصاویر انسان و منظره‌ی شکارگاه است و کالاهای تولیدی را انواع قوطی سیگار، زیرسیگاری، جعبه‌ی زیورآلات، پایه‌ی چراغ، سینی، کاسه، قلمدان تشکیل می دهد. و در سال‌های اخیر، جلد نفیس قرآن و آلبوم عکس نیز از آن تهیه می شود. اغلب صنعتگران شاغل در این رشته را مسلمانان شیعه‌ی کشمیر تشکیل می دهند.