AlirixAlirix عضو تأیید شده است.

مدیر تالار نویسندگان
پرسنل مدیریت
مدیر رسـمی تالار
داور آکادمی
نوشته‌ها
نوشته‌ها
394
پسندها
پسندها
1,793
امتیازها
امتیازها
183
سکه
1,609
هوالکافی


گام دوم از پروژه‌ی آموزش نویسندگی شامل این موارد می‌باشد که به ترتیب و با ارائه‌ی تمرینات اختصاصی به شما نویسندگان عزیز آموزش داده خواهد شد؛





~یادگیری ساختار سه‌پرده‌ای و قوس داستان~
~تمرین نوشتن خلاصه داستان و طرح کلی~
~تحلیل نمونه‌های موفق داستان کوتاه~
 
۱. یادگیری ساختار سه‌پرده‌ای و قوس داستان




تعریف ساختار سه‌پرده‌ای (Three-Act Structure)
ساختاری کلاسیک برای روایت داستان است که ریشه در نمایشنامه‌نویسی دارد (به‌ویژه آثار ارسطو و بعدها تحلیل‌های سید فیلد). این ساختار شامل:


»» پرده اول: مقدمه (Setup)
معرفی شخصیت‌ها، جهان داستان، موقعیت اولیه
ایجاد «وضعیت پایدار» که خیلی زود توسط یک «حادثه‌ی محرک» (Inciting Incident) بر هم می‌خورد
هدف: ایجاد دلبستگی و انگیزه برای ادامه داستان

نقطه‌ی کلیدی: پایان پرده اول با یک نقطه‌ی عطف (Plot Point 1) که شخصیت اصلی را به مسیر داستان پرتاب می‌کند.



»» پرده دوم: تقابل (Confrontation)
طولانی‌ترین بخش (تقریباً ۵۰٪ داستان)
قهرمان با موانع، دشمنان، درگیری‌های درونی یا بیرونی روبرو می‌شود
در این مرحله شخصیت رشد می‌کند یا شکست می‌خورد


نقطه‌ی میانی (Midpoint): تحول مهمی در داستان یا شخصیت رخ می‌دهد.
نقطه‌ی عطف دوم (Plot Point 2): یک بحران یا شکست بزرگ، که زمینه‌ساز اوج داستان است.



»»
پرده سوم: نتیجه (Resolution)
قهرمان به اوج درگیری می‌رسد (Climax)
سپس گره‌گشایی (Dénouement) و تثبیت وضعیت جدید اتفاق می‌افتد







قوس داستانی (Story Arc یا Character Arc)
قوس داستان، تحول یا حرکت شخصیت اصلی طی مسیر داستان است.


انواع رایج:

~ قوس صعودی: شخصیت رشد می‌کند و به پیروزی می‌رسد
~ قوس نزولی: شخصیت شکست می‌خورد یا دچار زوال اخلاقی/روانی می‌شود
~ قوس دایره‌ای: شخصیت به نقطه‌ی اول بازمی‌گردد اما با فهم یا درکی جدید
 
۲. تمرین نوشتن خلاصه داستان و طرح کلی (Outline)



چرا خلاصه‌نویسی و طرح کلی مهم‌اند؟
قبل از نوشتن، ساختار کلی ذهنی به نویسنده کمک می‌کند که مسیر داستان را بشناسد، انسجام ایجاد کند و از سردرگمی پرهیز کند.




تمرین ۱: خلاصه داستان (Logline یا Premise)
یک جمله تا سه جمله درباره:

~ چه کسی؟ (قهرمان)
~ چه می‌خواهد؟
~ چه چیزی مانع اوست؟


«یک نویسنده‌ی تنها که خاطره‌اش را از دست داده، در تلاش برای کشف گذشته‌اش درمی‌یابد که شاید قاتل همسرش بوده باشد.»





تمرین ۲: طرح کلی ساده (Beat Sheet)
ساختاری یک‌صفحه‌ای از مهم‌ترین لحظات داستان، معمولاً شامل:


~ معرفی شخصیت و جهان اولیه
~ حادثه‌ی محرک
~ نقطه‌ی عطف اول
~ نقطه‌ی میانی
~ نقطه‌ی عطف دوم
~ اوج داستان
~ نتیجه‌گیری



داستان: «مهمان مامان» اثر هوشنگ مرادی کرمانی

~ معرفی اولیه:
خانواده‌ای از طبقه‌ی پایین در تهران در حال آماده شدن برای پذیرایی از یک مهمان مهم (داماد احتمالی دخترشان).

~ حادثه‌ی محرک:
مادر خانواده متوجه می‌شود در خانه هیچ غذای درست‌وحسابی‌ای برای پذیرایی ندارند.

~ نقطه‌ی عطف اول:
خانواده و همسایه‌ها تصمیم می‌گیرند با کمک هم، به نوعی آبروداری کنند.

~ نقطه‌ی میانی:
حس همکاری، همدلی و مهر همسایه‌ها داستان را از صرف فقر به سمت امید و انسانیت می‌برد.

~ نقطه‌ی عطف دوم:
مهمان بالاخره می‌آید؛ همه نگران نتیجه‌اند، ولی فضا گرم و دوستانه پیش می‌رود.

~ اوج داستان:
مهمان از صمیمیت و صداقت جمع خوشش می‌آید و ارتباط مثبتی شکل می‌گیرد.

~ نتیجه‌گیری:
خانواده احساس پیروزی و عزت می‌کنند؛ مهمان نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد. پیام داستان: «فقر با انسانیت می‌تواند غنی باشد.»





تمرین ۳: طرح گسترش‌یافته (Extended Outline)
نوشتن خلاصه‌ای چندصفحه‌ای از داستان شامل فصل به فصل یا صحنه به صحنه. کمک می‌کند نویسنده از قبل بداند شخصیت‌ها چه مسیری را طی می‌کنند.


داستان: «کفن» از جلال آل احمد

پاراگراف ۱–۲: معرفی جهان و شخصیت‌ها
در روستایی کوچک، زنی شوهرش را از دست می‌دهد و طبق رسم، باید برای او کفن تهیه کند.
پیرزن فقیری است و پولی ندارد. با واقعیتی بیرحمانه تنها می‌ماند.


پاراگراف ۳–۵: حادثه‌ی محرک و مشکل اصلی
زنی دیگر در روستا به او پیشنهاد می‌دهد که از کفن مرده‌ای که تازه دفن شده استفاده کنند!


پاراگراف ۶–۸: تنش درونی و کشمکش اخلاقی
زن ابتدا مقاومت می‌کند، اما فشار فقر و عرف جامعه او را وسوسه می‌کند.


پاراگراف ۹–۱۲: اجرای تصمیم خطرناک
شبانه، دو زن به قبرستان می‌روند. فضای داستان پر از تعلیق و اضطراب است.


پاراگراف ۱۳–۱۴: اوج داستان
در لحظه‌ای که می‌خواهند کفن را بردارند، وجدان، ترس یا شاید نیرویی ناشناخته آن‌ها را از ادامه بازمی‌دارد.


پاراگراف ۱۵–پایان: بازگشت و پیام اخلاقی
زن به خانه برمی‌گردد. داستان با حس سنگینی از تردید، فقر و وجدان تمام می‌شود. کفن تهیه نشد، ولی انسانیت زن زیر سوال رفت.
 
۳. تحلیل نمونه‌های موفق داستان کوتاه




هدف از تحلیل:
درک ساختار، زبان، شخصیت‌پردازی، مضمون، فضاسازی و تکنیک‌های روایی.




عناصر پیشنهادی برای تحلیل هر داستان:
~ نقطه‌ی آغاز بحران چیست؟
~ قوس شخصیت چطور طی می‌شود؟
~ ساختار چگونه در خدمت پیام داستان است؟
~ روایت از چه زاویه‌ای انجام می‌شود؟ آیا قابل اعتماد است؟
~ زبان و ریتم متن چگونه حس‌برانگیز است؟




نمونه‌های پیشنهادی برای تحلیل:

۱. «داش‌آکل» – صادق هدایت

موضوع: غیرت، تناقض عشق و مردانگی، تراژدی درونی
ویژگی‌ها: روایت بیرونی، شخصیت‌پردازی، پایان تلخ و در عین حال تأثیرگذار



۲. «تنها» – بزرگ علوی
موضوع: عشق ممنوع، فضاهای ذهنی، رنج روشنفکری
ویژگی‌ها: داستان درونی، فضای نمادین، قوس ملایم عاطفی



۳. «بیابان» – جمال‌زاده
موضوع: تضاد شهر و روستا، بحران معنا
ویژگی‌ها: روایت طنزآمیز، زبان عامیانه، ساختار کلاسیک



۴. «یکلی‌پلو» – صمد بهرنگی
موضوع: فقر، نگاه اجتماعی، رئالیسم تلخ
ویژگی‌ها: ساختار ساده اما مؤثر، فضاسازی عالی، شخصیت‌پردازی کودکانه



۵. «پاداش کبرا» – محمود دولت‌آبادی
موضوع: فقر، غرور زنانه، تلخی زندگی روستایی
ویژگی‌ها: زبان خاص، روایت محلی، پایان‌بندی معنادار



۶. «عزاداران بیل» – غلامحسین ساعدی
مجموعه‌ای از داستان‌های مرتبط با فضای خرافه، مرگ، اجتماع بسته
ویژگی‌ها: روایت‌های نیمه‌سمبولیک، قوس گروهی شخصیت‌ها



۷. «سه قطره خون» – صادق هدایت
موضوع: مرز دیوانگی و واقعیت
ویژگی‌ها: راوی غیرقابل اعتماد، روایت روان‌شناختی، پایان مبهم



۸. «خانه‌ای روی آب» – احمد محمود
موضوع: زندگی طبقه‌ی متوسط، تعلیق ذهنی، نارضایتی درونی
ویژگی‌ها: ساختار مدرن، روایت خطی اما تأمل‌برانگیز
 
عقب
بالا پایین