کشور مصر یکی از مراکز پیشرو در حوزه اندیشه اسلامی بود. آثار نویسندگان و متفکرانی چون محمد غزالی، محمد قطب، سید قطب، عبدالفتاح عبدالمقصود، زینب بنت الشاطی، حسن البناء و طاها حسین به فارسی ترجمه و منتشر شده است.
مشرق- نام مصر از ریشهٔ سامی است و با نام‌های دیگر زبان‌های سامی برای مصر از جمله מִצְרַיִם (میتزراییم) عبری هم‌ریشه‌است. نام مصر به معنی «دو تنگه» است و به جدایی میان دو دودمان بخش‌های شمالی و جنوبی مصر اشاره دارد. واژهٔ مصر در اصل خود معانی تمدن، کلان‌شهر و زمین و مرز هم می‌داده‌است. در پارسی باستان مصر را مودرایا می‌نامیده‌اند.
جغرافیای مصر
مصر، سرزمین و کشوری است در شمال و شمال شرقی قاره آفریقا که مساحت آن ۱٬۰۰۱٬۴۴۹ کیلومتر مربع بوده و از دیدگاه وسعت بیست و هشتمین کشور جهان محسوب می‌گردد.
در شمال مصر دریای مدیترانه و در شرق آن دریای سرخ قرار دارد. از سمت جنوب با سودان و از سوی غرب با کشور لیبی همسایه است. البته از ناحیه صحرای سینا به فلسطین نیز مرتبط می‌باشد.
ایتخت مصر شهر قاهره است و از دیگر شهرهای مهم آن می‌توان به اسکندریه، اسوان، جیزه، فیوم و پورت سعید اشاره کرد. شهرهایی مانند سلوم، بردیا، سیدی برانی، مطروح و العلمین نیز به سبب وقایعی که طی جنگ جهانی دوم در آنها به وقوع پیوست مشهور گشته‌اند.
مصر آخرین کشوری است که رود نیل از آن می‌گذرد و سپس به دریای مدیترانه می‌ریزد. به این خاطر در محل پیوستن آن به دریا، دلتای نیل بوجود آمده که سرزمین اصلی کشاورزی این کشور است. در اطراف این رود نیز کشاورزی رونق بسیار دارد به طوری که تنها نقاط آباد مصر سواحل نیل می‌باشد.
موقعيت مصر:
در شرق و شمال شرقی این کشور شبه جزیره‌ای است که شبه جزیره سینا خوانده می‌شود و تا قبل از قرن نوزدهم در قسمتی به خاک مصر متصل بود. اما در سده بیستم کانالی حفر کردند که آن را از خاک مصر جدا کرد و دریای سرخ را به دریای مدیترانه متصل می‌نمود. نام آن، کانال سوئز است که ۱۶۸ کیلومتر طول دارد و چون مسیر ارتباطی میان سه قاره اروپا، آسیا و آفریقا می‌باشد، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
مصر یکی از پرجمعیت‌ترین کشورهای آفریقایی و خاورمیانه است و جمعیتی بالغ بر 80 میلیون نفر در این کشور سکنی گزیده اند. کرانه‌های رود نیل منطقه‌ای است که ۴۰ هزار کیلومتر مربع یعنی حدود یک بیست و پنجم این سرزمین عمدتا بیابانی را تشکیل می‌دهد. حدود نیمی از جمعیت مصر شهرنشین هستند که بیشتر آنان در دو شهر بزرگ قاهره و اسکندریه و حومه آنها زندگی می‌کنند.
اهمیت مصر:
مصر از دیدگاه سیاسی و فرهنگی یکی از مهمترین کشورها در جهان عرب و خاورمیانه‌است، بسیاری از شهروندان مصری به ریاست سازمان‌های بین‌المللی ملی و منطقه‌ای رسیده اند و دانشگاه الازهر مهمترین مرکز مذهبی (اهل سنت) جهان اسلام در این کشور قرار دارد.
استانهای مصر:
کشور مصر به 28 استان بخش می‌شود:
استان 6 أكتبر - استان دقهلیه - استان بحر الاحمر - استان بحیره - استان فیوم- استان غربیه -استان اسکندریه - استان اسماعیلیه - استان جیزه - استان منوفیه - استان منیا - استان قاهره - استان قلیوبیه - استان وادی الجدید - استان شرقیه - استان سویس - استان اسوان - استان اسیوط - استان بنی سویف - استان پورت‌سعید - استان حلوان- استان دمیاط - استان جنوب سیناء - استان کفر الشیخ - استان مطروح - استان قنا - استان شمال سیناء - استان سوهاج
تراکم جمعیتی استانها:
چگالی جمعیت در بیشتر این استانها هزار نفر در کیلومتر مربع است درحالیکه در سه استان بزرگ مصر تراکم جمعیت تنها ۲ نفر در کیلومتر مربع است.
تمدن در منطقه کنونی مصر که در کناره رود نیل شکل گرفته در زمره کهن‌ترین تمدن‌ها به شمار می‌آید که از حدود ۴ هزار سال پیش از میلاد موجود است. مصر باستان سرزمین فراعنه بود و آثار تاریخی برجسته‌ای چون اهرام سه‌گانه و نیایشگاه بزرگ را از آن دوران به یادگار دارد. در اسطوره‌های سامی محل برآمدن پیامبرانی مانند یوسف و موسی را در همان دوران و در سرزمین مصر آورده‌اند.
بخشی از شاهنشاهی ایران:
دولت قدیم مصر در سال ۵۲۴ ق. م به دست ایرانیان سقوط کرد. این کشور در روزگار هخامنشی و همچنین در دوران ساسانی (در عهد خسرو پرویز و به مدت ده سال) بخشی از شاهنشاهی ایران بود.حضور هخامنشیان در مصر به دوران کمبوجیه پسر کوروش باز می‌گردد. او درسال ۵۲۵ پیش از میلاد، در لشکرکشی به مصر توانست مقابل فرعون پسامتیخ سوم از دودمان بیست و ششم فراعنه مصر پیروز شود و آن کشور را به یکی از ساتراپی‌های هخامنشی تبدیل کند.اهرام سه گانه ای آنچه امروزه کانال سوئز نام دارد برای نخستین بار از سوی ایرانیان در مصر کنده و راه‌اندازی شد.
سرزمین موسی و یوسف:
در اسطوره‌های سامی محل ظهور پیامبرانی مانند یوسف و موسی را در همان دوران و در سرزمین مصر آورده‌اند.
حمله اسکندر مقدونی:
در سال ۳۳۲ ق.م اسکندر این سرزمین را تصرف نمود و تا سال بعد دودمان بطلمیوسیان که از جانشینان اسکندر بودند، بر آن حکمفرما بودند.در سال 30 قبل از میلاد رومیان با غلبه بر کلئوپاترا آخرین ملکه بطلمیوسی مصر را ضمیمه قلمرو روم نمودند.
تاریخ مصر اسلامی
فتح مصر توسط مسلمانان:
در سال ۶۴۱ میلادی (۱۹ هجری قمری) در زمان خلیفه دوم، عمر، مسلمانان این کشور را فتح کردند.
سرزمینی مهم برای حاکمان اسلامی:
مصر همواره از سرزمین‌های مهم برای حکومت اسلامی بوده و تا سال ۱۵۱۷ میلادی که دولت عثمانی بر مصر تسلط یافت در دست خلفای اموی و عباسی و فاطمی بود.
روند عربی‌شدن زبان مصریان چندی به طول انجامید و کاربرد زبان عربی در این منطقه از سده نهم میلادی به این‌سو شدت گرفت. سیاست فرمانروایان عرب حاکم بر مصر این بود که با وجود ناآشنا بودن مردم مصر با زبان عربی این فرمانروایان از همان آغاز تمامی نوشته‌های رسمی را به عربی صادر کردند. این حاکمان ولی، علاقه زیادی به مسلمان کردن مردم مصر نشان نمی‌دادند.
مسلمان شدن مردم مصر:
با این حال، مسلمان شدن مردم مصر با عرب‌زبان شدن آنها همراه نبود و اسلامی‌سازی مصر سده‌ها پس از عرب‌زبان‌شدن آنها به انجام رسید. با اینکه زبان عربی از سده نهم میلادی در مصر گسترش یافت دین اسلام تنها در سده چهاردهم تبدیل به دین اکثریت مصریان شد.
سلسله جدید مصر:
در سال ۱۷۹۸ ناپلئون به آن لشکر کشید و در سال ۱۸۰۵ میلادی محمدعلی پاشا از طرف دولت عثمانی حاکم آنجا شده و سلسله جدید مصر را تشکیل داد.
اعلام استقلال:
برای مدت‌ها مصر تحت‌الحمایه بریتانیای کبیر بود ولی پس از جنگ جهانی اول بر اثر فشار مردم، استقلال مصر را اعلام کرد.
مصر در جنگ دوم جهانی:
در جنگ جهانی دوم طی سال‌های ۱۹۴۱ تا ۱۹۴۳ با اینکه مصر بیطرفی خود را اعلام کرده بود اما سرزمین‌های غربی آن در حاشیه دریای مدیترانه از صحنه نبردهای سنگین بین ارتش آلمان و ارتش بریتانیا بود و با انکه آلمانی‌ها فاصله چندانی با کانال سوئز نداشتند، اما در منطقه‌ای به نام العلمین شکست خوردند و همین شکست نقطه آغاز شکست‌های دیگر آنها شد.
عضویت در سازمان ملل:
مصر در سال ۱۹۴۵ به عضویت سازمان ملل متحد در آمد. در سال ۱۹۵۶ فرانسه به مصر حمله کرد، اما با پشتیبانی شوروی پیشین و بی طرفی آمریکا، بدون نتیجه خاتمه یافت. در طی سال‌های بعد دو جنگ دیگر نیز بین مصر و دیگر کشورهای عربی با اسرائیل رخ داد. (۱۹۶۷ و ۱۹۷۳)
تیره‌ها و قبیله‌های ساکن مصر از این قرارند: تیره‌های طواره - ترابین - مزینه - اولاد سعید - جبالیه - علیقات - صوالحه - تیره‌های تیاهه - سیاست
سالگردها و جشن‌های دینی:
آغاز سال هجری، اول ماه محرم، هجرت پیامبر اسلام از مکه به مدینه
زادروز میلاد پیامبر اسلام ،۱۲ ماه ربیع‌الاول.
عید فطر، پایان ماه رمضان (3 روز)
عید قربان. دهم ذی‌الحجه.
تعطیلات رسمی در مصر:
روز آزادی صحرای سینا: ۲۵ آوریل
روز کارگر: یکم ماه مه.
شم‌النسیم: دوم ماه مه. جشن بهاری.
انقلاب ۲۳ ژوئیه: بیست‌وسوم ژوئیه.
روز نیروهای مسلح: ششم اکتبر.
زادروز عیسی مسیح: ۷ ژانویه.
جشن‌های مصر:
روز آغاز طغیان آب روز نیل (به عربی: وفاء النيل)، از جشن‌های فرعونی.
جشن حنابندان برای عروس‌ها
جشن هفت‌سالگی کودکان.
آغاز سال میلادی: یکم ژانویه.
جشن نیروز یا همان نوروز نزد قبطیان
گوهر هنر مردم مصر
مصرکشوری است با تمدنی کهن که نقش مهمی در شکل گیری گوهر هنری در جهان دیروزی داشت و مردمان سربرآورده و بالیده در بستر چنین فضا و فرهنگی ، بریده از گذشته و بی ریشه نیستند. پیشرفت های چشمگیر مصریان باستان در حوزه های مختلف علمی و پزشکی، دانش پروری، خردگرایی و هنرمندی در این سرزمین طلایی خود عامل مهمی است در پیوند با مردمان ایران زمین که هنوز و بعد از همه فراز و فرودهایی که پشت سر گذاشته اند می توان جلوه های مختلف آن را در اماکن عمومی و برنامه های فرهنگی، تاریخی، هنری و دینی احساس کرد.
عاشق قرآن و اهل بیت (ع)
دوستی و عشق مردم مصر به قرآن ، پیامبر و خاندان او در این سرزمین ریشه ای بس عمیق و جاودانی دارد. زیارتگاه ها و اماکنی که مرتبط با بزرگان دین اسلام هستند همواره از مکانهای پر تردد شهر و محورهای عمده جمعیتی به حساب می آیند. هر چند که نگاه و تلقی آنان تفاوت هایی با فرهنگ و مردم ایران دارد.
مکانهای مذهبی مصر
مصری ها بر این باورند که حضرت زینب در سال ۶۲ هجری در این شهر وفات کرده و در این جایگاه به خاک سپرده شده است . این نظر را برخی از محققان به نام شیعی از جمله آیت الله قاضی – نخستین امام جمعه تبریز - و آیت الله مرعشی نجفی تایید می کردند.
راس الحسین یکی از مکانهای مهم مذهبی مصر به شمار می آیــــد. در ایام ولادت حضرت امام حسین ، سید الشهداء علیه السلام همه ساله جشن های با شکوهی در این مکان به پا می شود و گروه های زیادی از مردم از نقاط مختلف کشور به آنجا می آیند. شاعران و سخنوران به ارائه آثار و گفتار می پردازند.
۲۰۶۰ پ.م - ۱۷۸۵ پ.م) بار اول پایتختی