هنری بوکه در عکاسی

[ماه تیتی]

✦به نام او✦​

---

بوکه یعنی چه؟
این کلمه در زبان انگلیسی کاملاً ساختگی است. کلمه انگلیسی Bokeh از یک عبارت ژاپنی به شکل “暈け” یا شاید هم “ボケ” گرفته شده است. معنی آن می‌شود “محو” یا “محدوده محو شده خارج از فوکوس”.
خوب حالا سؤال اینجاست که چرا درست نگوییم “محو”؟!
شاید به این خاطر که کلمه “محو” بار معنایی منفی دارد و می‌تواند برای قسمت‌های محو شده در اثر سرعت پایین شاتر هم استفاده شود. محوی بر اثر حرکت دوربین یا حتی محوشدگی تصویر بر اثر سرعت بالای سوژه نسبت به شاتر را هم محو می‌نامیم. اما عبارت “ボケ味” که کلمه بوکه از آن گرفته شده است، اشاره به کیفیت تارشدگی دارد. یعنی تقریباً یک نگاه هنری به این مقوله دارد؛ یعنی چیزی بیشتر از محوی.

​

 

[ماه تیتی]

به دلیل معنای دوگانه این مفهوم می‌توان آن را به “عکسی که بوکه دارد” یا “عکسی که بوکه زیبا دارد” ترجمه کرد که معنی اصلی آن می‌شود “عکسی که دارای نقاط نورانی برجسته و محو خارج از فوکوس است” یا “عکسی که بخش‌های خارج از فوکوس آن چشم‌نواز است”.
به‌این‌ترتیب کلمه بوکه در زبان انگلیسی یک نام است و به همین دلیل هم وقتی در شروع جمله استفاده می‌شود به‌صورت Bokeh نوشته می‌شود.

 

[ماه تیتی]

حالا بوکه را چگونه تلفظ کنیم؟
خیلی از عکاسان آن را ترکیبی از Bow و Keh تلفظ می‌کنند (Bow مانند Bow tie و Keh مانند Kelvin) که هجای یکسانی روی هر دوکلمه دارد. نشریه Photo Technique حرف “h” را به انتهای آن اضافه کرد تا کاربران بتوانند آن را درست بخوانند و تلفظ کنند. اما مقالات زیادی در اینترنت منتشر شده که از قول کاربران ژاپنی توضیح می‌دهد که تلفظ این عبارت با تاکید بیشتری روی Keh شبیه به Kay خوانده می‌شود.
به‌هرحال هرچه که نوشته می‌شود و هرچه که خوانده می‌شود، شما به‌عنوان یک عکاس یا فیلم‌بردار حرفه‌ای می‌توانید آن را نقاط خارج از فوکوس بنامید یا هر چه که دوست دارید. مهم این است که بتوانید آن را در عکس و فیلم‌هایتان ایجاد کنید!

 

[ماه تیتی]

 

[ماه تیتی]

بوکه چگونه تشکیل می‌شود؟
بوکه به‌طورکلی در محدوده خارج از فوکوس عکس تشکیل می‌شود. به این شرط که ما در این بخش‌ها شاهد کنتراست بین لکه‌های نور و زمینه دور آن باشیم. معمولاً بوکه شامل نقاط نورانی در زمینه تاریک است. پس طبیعتاً اگر محدوده خارج از فوکوس ما دارای لکه نور نباشد، بوکه‌ای هم در آن تشکیل نمی‌شود. به همین خاطر هم هست که روی فون‌های عکاسی، هیچ‌وقت بوکه نمی‌بینیم. حتی اگر سعی کنیم که به‌صورت دستی، لکه‌های رنگی را روی فون عکاسی ایجاد کنیم، بازهم اگر این لکه نور، واقعاً یک منبع نورانی نباشد، بوکه‌ای ایجاد نمی‌کند.

 

[ماه تیتی]

می‌دانیم که محدوده فوکوس شده در یک عکس، در واقع همان بخشی از تصویر است که در عمق میدان یا Depth of Field قرار گرفته است. وقتی یک نقطه نورانی در خارج از این محدوده قرار می‌گیرد، روی سطح حسگر شبیه به یک دایره دیده می‌شود. اینکه چرا لکه نور شبیه به یک دایره است هم دقیقاً به شکل دیافراگم بستگی دارد و البته می‌تواند بسته به شکل داخلی پره‌های دیافراگم، شبیه به یک چندضلعی هم باشد؛ بنابراین بوکه هم به تبعیت از آن می‌تواند شکلی چندضلعی به خود بگیرد.

 

[ماه تیتی]

 

[ماه تیتی]

به این تصویر دقت کنید. بخش وسطی نشان می‌دهد که وقتی یک لکه نورانی در فوکوس قرار دارد، روی حسگر یا فیلم هم به همان صورت لکه دیده می‌شود. در واقع لنز باعث می‌شود تا تصویر این لکه روی سطح عمودی حسگر کاملاً شبیه به شکل واقعی آن متمرکز شود. بسته به اینکه نقطه تمرکز یا همان نقطه فوکوس در کجای حسگر تشکیل شده باشد، تصویر خارج از فوکوس نقطه می‌تواند کمی جلوتر یا کمی عقب‌تر از سطح حسگر باشد.

 

[ماه تیتی]

مقدار بزرگی این نقطه در محدوده خارج از فوکوس هم کاملاً نسبی است. هرچقدر نقطه فوکوس از سطح حسگر فاصله داشته باشد، این نقطه بزرگ‌تر و محو‌تر خواهد بود.
بنابراین ما چیزی به نام بوکه بد یا بوکه خوب نداریم. این می‌تواند به عقیده شخص بستگی داشته باشد نه به کیفیت بوکه‌ای که می‌بینیم.

اینکه لبه‌های این بوکه‌ها چقدر نرم یا چقدر تیز باشد، دقیقاً ربط به مشخصات لنز دارد و اصلاً نشان‌دهنده کیفیت لنز نیست. بسیاری از لنز‌های افسانه‌ای هستند که اصلاً بوکه زیبایی ندارند و بوکه آن‌ها دارای لبه‌های به‌شدت خطی و مشخص است.

 

[ماه تیتی]

از سوی دیگر برخی از لنز‌های بسیار ارزان‌قیمت هم هستند که بوکه‌هایی با لبه بسیار نرم و لکه مانند ایجاد می‌کنند و خیلی از عکاسان معتقدند که این لبه‌ها زیباترین نوع بوکه را تشکیل می‌دهند.

به‌هرحال به‌طورکلی، هرچقدر دیافراگم بازتر باشد، و محدوده خارج از فوکوس دورتر باشد، لکه‌های نورانی بوکه زیباتر می‌شوند. اما اگر عکاسی پرتره می‌کنید، پیشنهاد می‌شود اندازه بوکه‌ها را آن‌قدر بزرگ نکنید که روی خود سوژه هم تأثیر بگذارند. بوکه‌ها به تعداد زیاد اما محو و رنگارنگ بیشتر به چشم می‌آیند و تصویر را زیباتر می‌کنند.