آموزشی [ فرهنگ لغت شاعرانه ]

[نازلــی]

انجمن رمان نویسی کافه نویسندگان


" هو المحبوب "



هدف از ایجــاد این جستار :

برای ما ایرانیان همواره اشعار شاعرانی همچون حافظ ، سعدی و دیگر نامداران شعر فارسی عضو جدانشدنی
از روزمرگی ها و مناسبت هایمان بوده و حتی گاها همدم تنهایی ها و دلتنگی هایمان. و از آنجا که با گذشـت
زمان واژه ها ، منظورها ، و اصطلاحات دستخوش تغییرات شده ؛ مفهوم برخی از این اصطلاحات و واژه ها برای
بسیاری از ما مجهول مـانده . بعنوان مثال میتوانید این تغییر را هنگامی که یک غزل از حافظ بعنوان تـفـأل بـرای
نزدیکانتان میخوانید ببینید . قـطـعا از شـمـا مـیخواهند تا غزل را نیمه کاره رها کنید و در انتهای صفحه تفـسـیر
غـزل را بـخـوانید. غـافل از اینکه هر غزل میتواند در هر جایگاه و منظوری تفسیر خاص خودش را داشته باشـد.
این موضوع به غزلیات حافظ منتهی نمیشود ؛ بلکه تمام ادبیات قدیم ایران را فرامیگیرد.

روال جستـــار :

قرار اینگونه است که یک یا چند بیت از ادبیات قدیم ایران قرار میدهیم و واژه ها و اصطلاحات خاص ،
را در چند سـطـر خـلاصـه میکنیم . میتوانیم از تصویری متناسب با موضوع هم استفاده کنیم.

و یک درخواست :

این جستار در نهایت به یک دانشنامه تبدیل خواهد شد پس شایسته است نظم و پی در پی بودن
مطالب را رعایت کنیم تا دسترسی به آن آسانتر شود.


از نگاه زیبا و ارسال های مفید شما پیشتر سپاسگذارم .




​

 

[نازلــی]

" ســاقی "

به معنای آب دهنده، یا کسی که شر*اب را در جام می ریزد، است.

نمونه به کار رفته در غزل :

الا یا ایها الساقی ادرکأسا و ناولها
که عشق آسان نمود اول ولی افتاد مشکلها

تصویر یک ساقی در دیوار نگاره های اصفهان - سلسله صفوی

 

[نازلــی]

" نـــافه "

نافه کیسه کوچکی است که در زیر شکم آهوی نر ختایی قرار داردو دارای سوراخی است که از آن مشک خارج می‌شود.
برای به دست آوردن مشک سوراخ نافه را می‌بسته‌اند و پس از مدتی می‌گشوده‌اند.

نمونه به کار رفته در غزل حافظ :

به بوی نافه ای کاخر صبا زان طرّه بگشاید
ز تاب جعد مشگینش چه خون افتاد در دلها

 

[نازلــی]

" صـــبا "

باد صَبا (نام‌های دیگر: باد بَرین، باد پیش) در اصطلاح قدیمیان بادی را می‌گویند که از سوی شمال شرقی بوزد. باد صبا را بادی صبحگاهی،
بهاری و لطیف و خنک می‌دانستند. قدیمیان باور داشتند که آغازگاه این باد مطلع خوشه پروین است و پایانگاه آن صورت فلکی هفت اورنگ.
در ادبیات فارسی، باد صبا باعث شکوفایی طبیعت می‌شود و عاشقان راز خود را با باد صبا می‌گویند.

در غزلیات حافظ :

نفس باد صبا مشک فشان خواهد شد
عالم پیر دگر باره جوان خواهد شد

 

[نازلــی]

" طُـــرّه "

اصولا به کناره و حاشیه هر چیز گفته میشود . در ادبیات ایران
برای موی پیشانی ، کناره ی جامه و نقش و نگار آن مورد استفاده قرار میگیرد.

در غزلیات حافظ :

به نام طرّه ی دلبند خویش خیری کن
که تا خداش نگه دارد از پریشانی

 

[نازلــی]

" جـَـعـــد "

موی ِ شکسته را گویند . آن مو که دارای پیچ و تاب باشد.

در غزلیات مولانا :

یک دست جام باده و یک دست جعد یار
رقصی چنین میانه ی میدانم آرزوست

 

[نازلــی]

" جـَـــرَس "

زنگ که برگردن چارپایان بندند.
جسمی توخالی که از آهن و مس سازندو آلتی بر آن کوبند تا آواز دهد.

در غزلیات حافظ :

مرا در منزل جانان چه امن عیش چون هر دم
جرس فریاد می دارد که بر بندید محملها

 

[نازلــی]

" مــحمل "

اتاقکی کوچک که بر شتر بندند و از وسایل سفر در قدیم بوده .

در اشعار سعدی :

شتر به جهد و جفا بر نمیتواند خاست
که بار عشق تحمل نمیکند محمل

​

 

[نازلــی]

" پــیر مغــان "

بزرگ مغــان یعنی پیشوایان دین زرتشتی
بعبارتی ریش سفید میکده که مهمترین شخصیت اشعار حافظ است.

در غزلیات حافظ :

گفتم شر*اب و خرقه نه آیین مذهب است
گفت این عمل به مذهب پیر مغان کنند

​

 

[نازلــی]

انجمن رمان نویسی کافه نویسندگان

" ســالَـک "

به معنی کسی که در مسیر سلوک است.
وسلوک به معنی رشد معنوی یا نزدیک تر شدن بخدا.

در غزلیات حافظ :

سرّ خدا که عارف سالک به کس نگفت
در حیرتم که باده فروش از کجا شنید