هنری هنر لایه چینی

[ماه تی تی]

❁به نام خداوند بخشنده❁​

---

لایه چینی چیست؟
هنر چیدن لایه های گِل (ماده ای حاصل از ترکیب خاک سرخ و چسب) روی هم، که با استفاده از قلم مو و طی چندین مرحله (هر مرحله یک لایه و حداقل هفت لایه)، انجام می‌شود. و بعداز رنگ آمیزی زمینه، نقوش برجسته با ورقه طلا یا پودر طلا پوشش داده می شود.

 

[ماه تی تی]

 

[ماه تی تی]

هنر لایه چینی
هنر لایه چینی که می توان آن را زیرمجموعه هنرهای سنتی وابسته به معماری دانست، دارای قدمتی دیرینه در ایران است و اولین نشانه های آن را می توان بر روی کاشی های ایلخانی مشاهده نمود.
آن جایی که هنرمند کاشی کار نقوش را بر روی کاشی ها برجسته می کرد و پس از پخت، نقوش برجسته را مزین به طلا می نمود، که نمونه ی بارز آن را هنوز در کاشی های زرین فام بقعه امامزادگان درب امام اصفهان می توان مشاهده نمود.

 

[ماه تی تی]

این روش دوران صفوی برای تزئین کاخ ها و ابنیه ها کاربرد فراوانی داشته است. در این روش بیشتر از نقوش گل و بوته ای و اسلیمی استفاده شده و آثار بسیار زیبایی را میتوان در کاخهای چهلستون، عالی قاپو، هشت بهشت و.. مشاهده نمود.
لایه چینی خود به تنهایی یک روش تزئینی کامل محسوب می شده است و علاوه بر آن هنرمندان این دوره بنا به ذوق و سلیقه خود از ترکیب این
روش با دیگر روشهای تزئینی (تابلو های تصویری، آثار چوبی و … ) نیز استفاده کرده و آثار بسیار بدیعی را خلق نموده اند.

 

[ماه تی تی]

اوج هنر لایه چینی در عصر صفویه و در بناهای آن ایام به وجود امد. هنرمندان چیره دست این عصر با استفاده از خاک سرخ و ورقه طلا نقوشی پدید آوردند که تا به امروز زیبنت بخش بناهای چون کاخ چهلستون و عالی قاپو و... هستند.
این هنر به دلیل سخت و طولانی و پر هزینه بودن تولید، به مرور زمان رو به افول نهاد، تا اینکه در حین مرمت بناهای تاریخ آن عصر، این هنر نیز توسط هنرمندان مرمت گر، احیا شده و تز آن پس، برای حفظ و ادامه حیات هنر لایه چینی، در قالب تابلو به هنردوستان فرهیخته ارایه میگردد.
ویژگی خاص این نوع تزئین، برجسته شدن نقوش پس از انجام کار می باشد. ماده اصلی نوع تزئین خاک سرخ و چسب حیوانی سریشم بوده و هنرمندان دوران صفوی هر قسمتی از تزئینات را که میخواسته از رنگ طلایی استفاده کنند ابتدا لایه ای از خاک سرخ را بصورت تخت و یا
برجسته (لایه چینی) استفاده کرده و سپس به رنگ آمیزی و یا چسباندن ورق طلا اقدام نموده اند.

 

[ماه تی تی]

 

[ماه تی تی]

در لایه چینی، طرح را با استفاده از گل سرخ رنک و چسب به صورت برجسته و در چند مرحله آماده می کنند. شکل لایه چینی به طرح آن بستگی دارد. می توان از نقوش اسلیمی، ختایی، گل های پیاری، شاه عباسی، پنج پری و حتی طرح های هنر مدرن نیز چون آثار کوبیسم در دوران معاصر استفاده کرد.
برای ساخت مواد اولیه آن ، ابتدا خاک سرخ را خیس کرده و بعد از صاف کردن با سریشم مورد استفاده قرار می گیرد. در زمان حاضر هنرمندان اندکی که به این هنر اشتغال دارند از چسب چوب هم استفاده می کنند.
"احمد ادیب "، معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی اصفهان در مورد هنر لایه چینی می گوید: لایه چینی هنری است که جزء هنرهای در حال منسوخ شدن محسوب می شود. بهترین روش برای جلوگیری از منسوخ شدن آن، آموزش، معرفی و حتی حفظ وضعیت موجود است .
وی می افزاید: این صنعت جزء یکی از هنرهای وابسته به معماری است و این خود می تواند برای رایج شدن این هنر دستی در بین مردم بسیار مهم باشد.

 

[ماه تی تی]

از جمله هنرمندان معاصر لایه چینی می توان از "منصور خادم خراسانی "، "مجید صارق زاده "، "بختیار صفایی "، "محمد زارعی " و "جعفر امین الرعایا" نام برد.
معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی اصفهان در مورد ساخته های متنوعی از لایه چینی که توسط "منصور خادم خراسانی" خلق شده است، می گوید: خراسانی کارهای جدیدی را در زمینه لایه چینی خلق کرده است . از جمله تابلوهای نقاشی ، خط و غیره ...
ادیب می افزاید:خراسانی وی به خاطر زنده نگاه داشتن این هنر، خطی را با نام "ماه نشان " ابداع کرده است .
جالب است که بدانیم زیباترین نوع لایه چینی در کاخ "عالی قاپو" ی اصفهان دیده می شود. در کاخ های "چهل ستون" و "هشت بهشت " نیز از لایه چینی استفاده شده است .
خادم خراسانی هنرمند لایه چینی اصفهانی در مورد خط "ماه نشان " می گوید: این خط را در سال 1379 طراحی و خلق کردم و تاکنون آثار متعددی را با مضامین آیات قرآن و اشعار شاعران و غیره با تکنیک لایه چینی اجراکرده ام.
وی می افزاید: مقاومت آثار خلق شده با تکنیک لایه چینی به نحوه اجرای آن بستگی دارد. درصد گل و خاک و چسب آن باید میزان باشد. همچنین نباید این آثار در معرض آب یا باران قرار بگیرد. بدین گونه عمر آن باقی می ماند.

 

[ماه تی تی]

منصور زیرک، هنرمند لایه چینی اصفهانی با بیان اینکه هنر لایه چینی هنر مقدسی است، گفت: در کشومان هنرهای سنتی و صنایع دستی زیادی به ثبت رسیده که متاسفانه تعدادی از انها منسوخ شده و در این راستا مسئولان و هنرمندان باید در احیای این هنرها و صنایع دستی جدیت به خرج دهند چرا که این هنرها علاوه بر اینکه هویت و قدمت را می رساند عاملی مهم در جذب گردشگر و توریست و درآمد زائی برای کشور است.

وی ادامه داد: در این راستا همزمان با هفته میراث فرهنگی، نخستین نمایشگاه تخصصی آثار لایه چینی در نگار خانه نقش جهان اصفهان برپا شد و در این نمایشگاه 80 اثر حاصل تلاش 22 ساله منصور زیرک از کارشناسان رشته مرمت و میراث فرهنگی به نمایش درآمد.
زیرک ادامه داد: تاکنون هنر لایه چینی را با برپایی نمایشگاه هایی درکشورهای وین اتریش، دانشگاه هنر شهر استکهلم سوئد، شهر بلگراد صربستان و نمایشگاه شاهکارهای جهانی در کشور ترکمنستان معرفی کرده ام.

 

[ماه تی تی]