هنرمند و خوشنویس محمدرضا شجریان

نوشته‌ها
نوشته‌ها
3,722
پسندها
پسندها
2,847
امتیازها
امتیازها
323
✼به نام خدا✼



محمّدرضا شجریان (۱ مهر ۱۳۱۹ – ۱۷ مهر ۱۳۹۹) موسیقی‌دان و خوانندهٔ موسیقی سنتی ایرانی بود. شجریان در میان دوست‌داران خود با عنوان «استاد آواز ایران» و «خسروِ آواز ایران» شناخته می‌شود.بسیاری از مردم ایران او را مهم‌ترین چهرهٔ موسیقی ایرانی و یکی از نمادهای مهم فرهنگ و موسیقی ایران‌زمین می‌دانند.شجریان از آوازه‌ای بین‌المللی نیز برخوردار است.محمدرضا شجریان از بنیاد آقاخان، جایزهٔ خداوندگار موسیقی را دریافت کرده است و نامزد جایزه گرمی نیز بوده است.
 

وی همچنین خوش‌نویس خطِ نستعلیق،رئیس شورای عالی خانه موسیقی ایران، بنیان‌گذار گروه شهناز،شرکت دل‌آواز،باغ هنر بم و طراح چند ساز موسیقی بود. او در قرائت قرآن نیز فعالیت داشت و دعای ربنا، نامدارترین تلاوت قرآنیِ او بود.
 
استاد غلامحسین امیرخانی خوشنویس سرشناس در یادداشتی که در روزنامه ایران منتشر شده است، درباره محمدرضا شجریان نوشت:

غلامحسین امیرخانی نوشته است: «دوستی دیرینه من و آقای شجریان به سال‌های خیلی دور برمی‌گردد؛ اگراشتباه نکنم سال ۱۳۵۰ بود و آقای شجریان از مشهد به تهران آمده بودند.
ابتدا با دفتر خوشنویسی استاد حسین میرخانی که خود از اساتید صاحب ‌سبک درخط نستعلیق معاصر و همچنین موسیقی آن دوران بودند آشنا شدند. من نیز علاقه‌مند به هنر خوشنویسی و موسیقی بودم و سال‌ها قبل دردانشگاه از محضر استاد حسین میرخانی هنر خوشنویسی را تملذ کرده‌ام. آن زمان که آقای شجریان به انجمن خوشنویسی آمدند جزو مدرسین این انجمن بودم و به یاد دارم استعداد فوق‌العاده و بی‌نظیری در زمینه خوشنویسی داشتند.
 
در واقع آن دوران که ایشان به‌طور جدی به موسیقی آوازی نمی‌پرداختند دریک مدت کوتاهی آثار قلمی ایشان قابل توجه بود، بویژه خط نستعلیق و این خط را دشوارترین هنرروزگار معرفی می‌کردند. باید بگویم خط نستعلیق موسیقی مجسم است و مانند موسیقی دارای پیچ‌وخم‌ها و ظرافت‌های خاصی است. البته با نگاه دقیق‌تر خواهید دید همه هنرهای سنتی و ملی ما چون ادبیات، موسیقی، معماری، خوشنویسی به لحاظ ریشه‌ای به نوعی مشترکند و با یکدیگر پیوند دارند و ازعمق و لطافت خاصی برخوردارند و نماینده اندیشه و ذوق ملت ایران هستند.
 
جامعه خوشنویسی هم با ادبیات کم نظیر ایران سابقه و الفت نزدیکی داشته و دارد و در بین شعرای بزرگ ایران، کتاب‌های فرهنگی، هنری و ادبی ما کتاب‌های بالینی خوشنویسی محسوب می‌شوند، اما صدای نازنین و ملکوتی آقای شجریان سبب شد شناختی دوباره نسبت به ادبیات داشته باشیم. در واقع ما هنرمندان خوشنویس با صدای آسمانی آقای شجریان توانستیم با شاعران بزرگی چون حافظ، سعدی و مولانا تجدید ارادت کنیم. آثار بی‌نظیر آقای شجریان درعالم موسیقی آوازی توانست پیوند عمیق و عاطفی بین ملت ایران و فارسی زبان‌ها بر قرار کند که هیچ گاه کهنه نمی‌شود و این آثاردرخشان مرور ذهنی همه ماست و به جایگاهی رسیدند که یگانه دوران شدند.

 
سرانجام دوستی‌ها و رفاقت من و آقای شجریان به رفت وآمد خانوادگی منجر شد و سال های سال این ارتباط وجود داشت. آنچه که درشخصیت ایشان است به غیرازهنرمتعالی ایشان درزمینه موسیقی آوازی، سلامت زندگی اوبوده که بسیار قابل توجه است. شجریان به ورزش بویژه کوهنوردی علاقه بسیار داشت. به یاد دارم به همراه خانواده‌ها به پیک نیک دردل طبیعت رفته بودیم.موقعیتی پیش آمد که می‌بایست مسیری را تا اتومبیل پیاده طی می‌کردیم. سربالایی تندی بود و حتی بدون داشتن وزنه و بار نفس‌هایمان به شماره افتاده بود. آقای شجریان کوله سنگینی بر دوششان بود و از همان ابتدای آن سربالایی غزل معروف خواجه شیراز را با آوازی رسا خواندند که خوب در خاطرم مانده است:
زان یار دلنوازم شکریست با شکایت
گر نکته‌دان عشقی بشنو تو این حکایت
بی‌مزد بود و منّت هر خدمتی که کردم
یا رب مباد کس را مخدوم بی‌عنایت
 
یکی از هنرهایی که شجریان در آن به تکامل رسید، خوشنویسی است. علاقه محمدرضای جوان به خوشنویسی باعث شد او در سال ۱۳۴۶ پس از مهاجرت به تهران برای آموختن خوشنویسی وارد انجمن خوشنویسان شود و آموزش خط شکسته را نزد ابراهیم بوذری آغاز کند. یک سال پس از آن شجریان برای آموزش خط نستعلیق به محضر حسن و حسین میرخانی راه یافت و توانست در سال ۱۳۴۹ درجه ممتاز را در خوشنویسی به دست آورد.
 
شجریان از همان ابتدای راه پیشرفت‌های قابل‌توجهی در خوشنویسی داشت و مورد توجه استادان خود قرار گرفت، تا جایی که نمونه خطی از او در دارالکتاب سید حسین میرخانی، در کنار آثار تنی چند از خوشنویسان برجسته قرار گرفت. با این حال او خوشنویسی را تنها برای خود می‌خواست و قصدی برای ادامه این مسیر و رسیدن به مرحله استادی نداشت. او درباره این موضوع گفته بود: "در دوره استادی شرکت نکردم، باید یک کتاب می‌نوشتم ولی من حوصله این کارها را نداشتم. فقط می‌خواستم خطم خوب شود.
 
اگرچه شجریان در سال‌های بعد کمتر به خوشنویسی پرداخت اما با تاسیس شرکت "دل آواز" برای انتشار آلبوم‌های موسیقی خود، در تعدادی از این آلبوم‌ها مانند بیداد، آستان جانان، خلوت‌گزیده، دل مجنون، پیام نسیم، افتخار آفاق و یاد ایام، خوشنویسی کرد. بااین‌حال به مرور فعالیت خوشنویسی او کمتر شد و خوشنویسی آلبوم‌هایش را نیز به اساتیدی مانند غلامحسین امیرخانی، عباس اخوین، یدالله کابلی و... سپرد. شجریان تا چند سال ارتباط خود را با انجمن خوشنویسان حفظ کرد و ضمن شرکت در بزرگداشت‌ها و همایش‌های خوشنویسی، آثاری را در مناسبت‌های مختلف به نمایش گذاشت. در کتاب "مجموعه آثار خوشنویسان معاصر ایران" (جلد یک ۱۳۶۴- جلد دوم ۱۳۶۸) آثاری از او موجود است و سال ۱۳۸۹ نیز آثارش در کنار جمعی از خوشنویسان معاصر در نمایشگاهی در تالار وحدت به نمایش گذاشته شد.
 
در دهه ۸۰ محمدرضا شجریان به برگزاری کارگاه‌های آواز در فرهنگستان هنر پرداخت تا فرصت یادگیری را برای علاقه‌مندانی از سراسر کشور فراهم کند. سال ۸۶ در نشستی که با عنوان "هم‌اندیشی اهل ادب و هنر" در مجموعه‌ فرهنگی هنری آسمان برگزار شد او درباره‌ ارتباط موسیقی با سایر رشته‌های هنری گفت: "هر هنرمندی باید جامعه‌ خود را بشناسد و مادامی که با آداب‌ و رسوم و فرهنگ کشورش آشنا نباشد، موفق نخواهد بود و از سویی آشنایی هنرمندان با سایر هنرها گامی بهتر در جهت موفقیت است. سال‌ها پیش زیر نظر حسین میرخانی آموزش خوش‌نویسی دیدم. هرچند که از آن به بعد خط را رها کردم و به سوی موسیقی رفتم؛ اما طی این دوران از آموزش خط چیزهایی یاد گرفتم که به تدریج در آواز نیز به کمکم آمد و کم‌کم فهمیدم که بین این دو هنر وجه اشتراکاتی وجود دارد."

شجریان با اشاره به کتابت که سخت‌ترین بخش در هنر خوش‌نویسی است، عنوان کرد: "آنچه در کتابت اهمیت دارد، کشیدگی کلمات است؛ یعنی در هر خط نباید بیشتر از دو کشیدگی وجود داشته باشد. با علم به این موضوع بعدها یاد گرفتم که در کار خوانندگی نیز این کشش‌ها به مانند خط است و اگر زیاد شوند کار آواز را به هم می‌ریزد."

او با مقایسه موسیقی و دیگر هنرها تصریح کرد: "قرینه‌سازی یکی از نکات مهم در آواز است که در هنرهای دیگری چون فرش‌بافی، تذهیب و غیره دیده می‌شود. پس اگر با سایر هنرها آشنا باشیم می‌توانیم این مشترکات را به نفع هنر تخصصی خود مورد استفاده قرار دهیم."
 
شجریان در زمان شاگردی در انجمن خوشنویسان ایران با تعدادی از خوشنویسان مطرح ایران هم‌دوره بود. غلامحسین امیرخانی یکی از این افراد است که با اشاره به دوستی دیرینه خود با محمدرضا شجریان می‌گوید: " آن زمان که آقای شجریان به انجمن خوشنویسان آمدند جزو مدرسین این انجمن بودم و به یاد دارم استعداد فوق‌العاده و بی‌نظیری در زمینه خوشنویسی داشتند. در واقع آن دوران که ایشان به‌طور جدی به موسیقی آوازی نمی‌پرداختند، آثار قلمی ایشان قابل توجه بود. به ویژه خط نستعلیق و این خط را دشوارترین هنر روزگار معرفی می‌کردند. باید بگویم خط نستعلیق، موسیقی مجسم است و مانند موسیقی دارای پیچ‌وخم‌ها و ظرافت‌های خاصی است. صدای نازنین و ملکوتی آقای شجریان سبب شد شناختی دوباره نسبت به ادبیات داشته باشیم. در واقع ما هنرمندان خوشنویس با صدای آسمانی آقای شجریان توانستیم با شاعران بزرگی چون حافظ، سعدی و مولانا تجدید ارادت کنیم. آثار بی‌نظیر آقای شجریان در عالم موسیقی آوازی توانست پیوند عمیق و عاطفی بین ملت ایران و فارسی‌زبان‌ها برقرار کند که هیچ‌گاه کهنه نمی‌شود و این آثار درخشان، مرور ذهنی همه ماست و به جایگاهی رسیدند که یگانه دوران شدند."
 
عارف براتی، خوشنویس و مدیر اجرایی انجمن خوشنویسان ایران نیز درباره هنر خوشنویسی محمدرضا شجریان گفته است: "افتخار داریم که نام او در زمره خوشنویسان و انجمن خوشنویسان ایران قرار دارد. استاد شجریان یکی از اکابر ادبیات ایران است که در دوران نوجوانی گرایش مخصوصی به حوزه خوشنویسی پیدا کرد و در کنار مطالعه متون ادبی و پرداختن به آواز به نگارش اشعار در قالب هنر خوشنویسی روی آورد. ادبیات با فهم، احساس و درک ملت ایران عجین است و نمود خود را در چند چیز به زیبایی نشان می‌دهد که یکی خط و خوشنویسی و دیگری آواز است. کسی که به عمق غنای فرهنگی ادبیات ایران پی ببرد، ارتباط خود را با خوشنویسی و آواز به خوبی درک می‌کند. خوشنویس با انتخاب درست مفاهیم ادبی به ارتقای کیفیت فرهنگ ایرانی دامن می‌زند و روح لطیف و احساس یک هنرمند می‌تواند ابیات و کلمات زیبا را در غالب آواز و موسیقی به زیبایی دریافت کند. بی‌شک اکثر هنرمندانی که در حوزه آواز فعالیت می‌کنند، اوج یافته حوزه ادبیات و هنر هستند و استاد شجریان نیز از آن نمونه‌ها است."
 
کی این تاپیک رو خونده (کل خوانندگان: 0)
هیچ کاربر ثبت نام شده ای این تاپیک را مشاهده نمی کند.
عقب
بالا پایین