همگانی زیب النسا

[ماه تی تیماه تی تی عضو تأیید شده است.]

◆◈◇به نام خالق مهربانی◆◈◇​

---

زب‌النسا یا زیب‌النسا مخفی(۱۵ فوریه ۱۶۳۸–۲۶ مه ۱۷۰۲)یک شاهدخت گورکانی و فرزند ارشد امپراتور اورنگ‌زیب و همسر ارشد وی دلرس بانو بیگم بود. او یکی از خوشنویسان هند و از شاعران سبک هندی در ادبیات فارسی و تصوف بود و با تخلص «مخفی» شعر می‌سرود. تبار او از جانب مادر به شاه اسماعیل صفوی می‌رسید.
زیب‌النسا در ۲۰ سال آخر عمر خود در قلعه سلیمگر دهلی توسط پدرش زندانی شد. نوشته‌های او پس از مرگ در عنوان دیوان مخفی جمع‌آوری شد.

 

[ماه تی تیماه تی تی عضو تأیید شده است.]

تولد

زیب‌النسا فرزند ارشد شاهزاده محی‌الدین (امپراتور اورنگ‌زیب آینده)،در ۱۵ فوریه ۱۶۳۸، دقیقاً نه ماه پس از ازدواج پدر و مادرش، در دولت‌آباد دکن زاده شد. مادر وی، دلرس بانو بیگم، همسر اول و اصلی اورنگ‌زیب بود که اصالتاً عضوی از خاندان برجسته صفوی، دودمان حاکم بر ایران، بود. زیب‌النسا دختر مورد علاقه پدرش بود و همواره درخواست‌هایش مورد قبول پدر قرار می‌گرفت، به اندازه‌ای که او می‌توانست افراد را عفو کند.

او در سال ۱۶۵۷ مادرش را در پی زایمان کوچک‌ترین برادرش، محمد اکبر، از دست داد و سرپرستی محمد اکبر و دیگر برادرش محمد اعظم و همچنین دو خواهر کوچکش زینت‌النسا بیگم و زبده‌النسا بیگم به زیب‌النسا داده شد. زیب‌النسا در اینجا به محمد اکبر بسیار دل بست.

 

[ماه تی تیماه تی تی عضو تأیید شده است.]

تحصیلات و دستاوردها

اورنگ‌زیب، حافظه مریم، یکی از زنان دربار را به آموزش زیب‌النسا واداشت. به نظر می‌رسد او ذوق و سلیقه ادبی پدرش را به ارث برده‌است زیرا زیب‌النسا در مدت سه سال قرآن را حفظ کرد و در هفت سالگی به حافظ تبدیل شد. این دستاورد توسط پدرش با یک جشن بزرگ و تعطیلی عمومی گرامی داشته شد.پدر خوشحالش همچنین به شاهزاده خانم ۳۰٬۰۰۰ قطعه طلا جایزه داد.اورنگ‌زیب به دلیل این موفقیت مبلغ ۳۰٬۰۰۰ قطعه طلای دیگر را به استاد دخترش پرداخت کرد.

سپس زیب‌النسا علوم آن زمان را نزد محمد سعید اشرف مازندرانی که وی نیز شاعر بزرگ فارسی بود، فرا گرفت. او فلسفه، ریاضیات، نجوم و ادبیات را آموخت و دستی در فارسی، عربی و اردو داشت. وی در خوشنویسی نیز شهرت خوبی داشت.کتابخانه او از تمام مجموعه‌های خصوصی دیگر پیشی گرفت و او پژوهشگران بسیاری را با حقوق آزاد برای تولید آثار ادبی با نظارت خود یا رونوشت‌برداری از نسخه‌های خطی استخدام کرد. کتابخانه وی همچنین آثار ادبی دربارهٔ هر موضوع مانند حقوق، ادبیات، تاریخ و الهیات را ارائه می‌داد.

 

[ماه تی تیماه تی تی عضو تأیید شده است.]

زیب‌النسا فردی مهربان بود و همیشه به افراد نیازمند، از جمله زنان بیوه و یتیم‌ها، کمک می‌کرد. وی نه تنها به مردم کمک می‌کرد بلکه هر ساله زائران حج را به مکه و مدینه می‌فرستاد.او همچنین به موسیقی علاقه داشت و گفته شده که او بهترین خواننده در میان زنان زمان خود بوده‌است.با مردم بسیار مهربان بوده است.

 

[ماه تی تیماه تی تی عضو تأیید شده است.]

هنگامی که اورنگ‌زیب پس از شاه جهان به حکومت رسید، زیب‌النسا ۲۱ ساله بود. اورنگ‌زیب از استعداد و ظرفیت دخترش مطلع شد و با گوش سپردن به نظرات وی، با او در مورد امور سیاسی امپراتوری خود بحث و گفتگو کرد، هرچند او نتوانست از نفوذ مخرب عمه تازه قدرتمندش، روشن‌آرا روی پدرش جلوگیری کند و حتی زمان سلطنت پدرش روشن‌آرا بجای جهان‌آرا به عنوان مسئول خانواده و کاخ سلطنتی و پادشاه بیگم انجام وظیفه می کرد و در امورات مملکتی مشاوره اورنگ‌زیب بود. در این هنگام زیب‌النسا بیشتر به کارهای شخصی خود می پرداخت و درگیر قدرت و دسیسه دربار نبود. در بعضی از کتاب‌ها ذکر شده‌است که اورنگ‌زیب هربار با ورود زیب‌النسا به دربار، شاهزادگان سلطنتی را برای استقبال از او می‌فرستاد. زیب‌النسا چهار خواهر کوچکتر دیگر به نام زینت‌النسا، زبده‌النسا، بدرالنسا و مهرالنسا نیز داشت.

 

[ماه تی تیماه تی تی عضو تأیید شده است.]

در مورد ظاهرش، «او بلند و باریک، دارای صورت گرد و روشن، با دو خال یا لکه زیبا روی گونه چپ توصیف شده‌است. چشمان و موهای فراوانش بسیار سیاه بود و او ل*ب‌های نازک و دندان‌های کوچکی داشت. در موزه لاهور یک نگاره معاصر وجود دارد که با این توصیف مطابقت دارد … او در لباس ساده‌پوش و سیاه‌پوش بود؛ هرچند او در اواخر زندگی همیشه سفید می‌پوشید و تنها زیورآلات او یک رشته مروارید در گردن بود.»در بحث در مورد شیوه لباس پوشیدن او، ذکر یک اختراع از او نیز خالی از لطف نیست. «زیب‌النسا یک لباس زنانه را اختراع کرد که به آنگیا کورتی معروف است. این لباس، شکل اصلاح‌شده لباس زنان ترکستان بود. اصلاحات متناسب با شرایط هند بودند».

 

[ماه تی تیماه تی تی عضو تأیید شده است.]

 

[ماه تی تیماه تی تی عضو تأیید شده است.]

زیب‌النسا در دوره‌ای زندگی کرد که بسیاری از شاعران «بزرگ» در اوج شهرت خود بودند؛ برای نمونه مولانا عبدالقادر بیدل، کلیم کاشانی، صائب تبریزی و غنی کشمیری. تأثیر قابل ملاحظه‌ای از سبک حافظ شیرازی در شعر زیب‌النسا دیده می‌شود. با این حال، وی به عنوان یکی از شاعران مکتب هندی زبان فارسی در نظر گرفته شده‌است. «زیب‌النسا آموزه‌های دینی و مسائل ایمانی را به‌طور جدی آموزش دیده بود و او به عنوان یک دانشمند عالی در چندین رشته دانشگاهی و به عنوان یک شخصیت ادبی و مشهور شناخته می‌شد. او خوب آواز می‌خواند و آهنگ می‌نواخت و بسیاری از باغ‌های روزگار خود را آباد کرد.»

 

[ماه تی تیماه تی تی عضو تأیید شده است.]

زیب‌النسا «مخفی» را به عنوان تخلص خود در شعر انتخاب کرد. وی افزون بر کتاب شعر یا مجموعه اشعار خود به نام دیوان، که تقریباً ۵٬۰۰۰ بیت را در بر می‌گیرد، کتاب‌های مونس‌الروح، زیب‌المنشعات و زیب‌التفاسیر، نخستین و تنها تفسیر نوشته شده توسط یک زن، را نوشته‌است. نویسندهٔ مخزن‌الغیب می‌نویسد که کتاب شعر زیب‌النسا دارای ۱۵٬۰۰۰ بیت است. زیب‌النسا همچنین گردآوری و ترجمه آثار مختلف را تشویق می‌کرد. این بیت را از او می‌دانند:

درسخن مخفی شدم مانند بو در برگ گلمیل دیدن هرکه دارد در سخن بیند مرا

 

[ماه تی تیماه تی تی عضو تأیید شده است.]

سال‌های آخر، زندان و مرگ

کاخ زیب‌النسا در اورنگ‌آباد ۱۸۸۰
چندین گزارش متناقض وجود دارد که توضیحاتی را دربارهٔ شرایطی که در نهایت منجر به زندانی شدن وی در قلعه سلیمگر دهلی در کنار شاه جهان‌آباد (دهلی قدیم فعلی) شده‌است، ارائه می‌دهد. هنگامی که اورنگ‌زیب در سال ۱۶۶۲ بیمار شد و پزشکان به وی تغییر محیط را پیشنهاد کردند، وی همراه با خانواده و دربار به لاهور رفت. در آن زمان عقیل‌خان، پسر وزیر وی، فرماندار آن شهر بود.پس از آن اورنگ‌زیب به زیب‌النسا بی‌اعتماد شد و سپس او را زندانی کرد.نظریه‌های دیگر حاکی از آن است که وی به دلیل شاعری و موسیقی‌دان بودن به زندان افتاد چرا که هر دو کار با شیوه زندگی و تفکر سخت‌گیرانه، مذهبی و بنیادگرایانه اورنگ‌زیب در تضاد بودند.