زندگینامه شهید محمد مهدی طرانچی

[حدیثه خانم]

شهید محمد مهدی طرانچی
متولد ۱۴ تیر ۱۳۴۴ - تهران
شهادت ۲۳ خرداد ۱۴۰۴ - تهران
یکی از چهره های شاخص علمی و دانشگاهی کشور

 

[حدیثه خانم]

پیشینۀ خانوادگی و زندگی شخصی

محمدمهدی طهرانچی در ۱۴ تیرماه ۱۳۴۴، در قلب تهران و در میان خانواده‌ای مذهبی و متعهد چشم به جهان گشود. تربیت خانوادگی او در فضایی آکنده از ایمان، اخلاق و علاقه به علم شکل گرفت.
والدین او به اصول اعتقادی و ارزش‌های دینی پایبند بودند و همین پایبندی در سراسر شخصیت و نگرش دکتر طهرانچی قابل ردگیری است؛ به‌گونه‌ای که از همان سال‌های نخست کودکی، روحیه مسئولیت‌پذیری، نظم فردی و احترام به ارزش‌های انسانی و اسلامی در وجودش نهادینه شد.

دوران کودکی و نوجوانی را در تهران سپری کرد؛ تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در مدارس تهران، همراه با روحیه تلاشگرانه، پشتکار تحسین‌برانگیز و کنجکاوی بی‌وقفه علمی او بود؛ خصوصیت‌هایی که بعدها در تمام سطوح زندگی علمی و اجرایی بارها مورد تأکید دانشگاهیان و همکارانش قرار گرفت.

علاوه‌بر تلاش مستمر در رشد علمی، تلاش ویژه‌ای به حفظ آرامش خانوادگی و ایفای نقش فعال در حوزه خانواده داشت. با ازدواج در سال‌های جوانی، مسیر پویایی زندگی‌اش را با مسئولیت‌پذیری در قبال همسر و فرزندان که چهار نفر بودند؛ همراه ساخت. روایت‌های نزدیکان و همکاران از زندگی او، نشان‌دهنده این نکته است که روابط گرم، صمیمی و آموزنده با همسر و فرزندانش بخش جدایی‌ناپذیر زندگی روزمره او بود و موفقیت‌های حرفه‌ای خود را نیز بی‌واسطه مدیون حمایت عاطفی همین محیط خانوادگی می‌دانست.

طهرانچی در برخوردهای بین‌فردی، همواره با اخلاق نیکو و احترام متقابل به دیگران شناخته می‌شد. با وجود مسئولیت‌های گسترده اجرایی و علمی، نقش پدری خود را در تربیت فرزندان و ایجاد محیطی انگیزشی و متعادل برای رشد آن‌ها جدی می‌گرفت. برخورداری از خانواده‌ای همراه و پشتیبان، سرمایه‌ای ارزشمند برای او محسوب می‌شد که پیوند میان تعهد حرفه‌ای و آرامش ذهنی او را تضمین می‌کرد.

 

[حدیثه خانم]

از منظر معنوی، توجه ویژه‌ای به آموزه‌های اسلامی، دعا و توسل به اهل‌بیت داشت؛ چنان‌که در پیام‌ها و بیانیه‌های او بارها مضامین دعا، توکل و تلقی مسئولیت به‌عنوان «وظیفه‌ای الهی» تکرار شده است. در بیان خودش، هر موفقیت و گشایشی را موهبت الهی و نتیجه لطف و عنایت الهی قلمداد می‌کرد. حضور او در مراسم عبادی و تلاش در جهت تلفیق ارزش‌های بومی و اعتقادی با توسعه دانشگاهی و نوآوری علمی از شاخصه‌های پایدار شخصیت او بود.
در راستای همین نگرش ارزشمند و مسئولیت‌پذیری عمیق در برابر ملت و کشور، دکتر طهرانچی همواره در برابر رویدادهای تاریخی و سرنوشت‌ساز ملی، واکنشی متعادل، مدبرانه و منطبق با جایگاه علمی و اجتماعی خود نشان می‌داد. وی اعتقاد راسخ داشت که مسئولان و نخبگان جامعه در برابر تحولات سیاسی و اجتماعی نمی‌توانند بی‌تفاوت بمانند و باید با حفظ وقار علمی و التزام به منافع عالی کشور، مواضع روشن و سازنده‌ای اتخاذ کنند.

همین رویکرد اصولی و مسئولانه را می‌توان در پیام تسلیت صادقانه و پرمحتوای ایشان به مناسبت شهادت سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور محترم مشاهده کرد. در این پیام که منعکس‌کننده عمق اندیشه و صداقت احساسات او بود، طهرانچی با ترکیب زبان علمی و ادبی، ضمن ابراز تأثر عمیق از این مصیبت ملی، بر ضرورت ادامه راه شهیدان و تحقق آرمان‌های انقلاب اسلامی تأکید نمود.

 

[حدیثه خانم]

تحصیلات و جایگاه علمی

مسیر تحصیلی محمدمهدی طهرانچی نمایانگر پیوند هدفمند میان علمی دقیق، چشم‌انداز پژوهشی عمیق و تجربه‌های بین‌المللی برجسته است؛ او هویت و رسالت خود را در زندگی کامل پیدا کرده بود. پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی و متوسطه در مدارس تهران و مواجهه زودهنگام با محیط‌های علمی پایتخت، موفق به ورود به دانشگاه شهید بهشتی شد و در سال ۱۳۶۷ با کسب درجه کارشناسی در رشته فیزیک، پایه‌ نظری قوی برای آینده پژوهشی خود بنا نهاد.

در مقطع کارشناسی ارشد، با گرایش به فیزیک حالت جامد، تمرکز خود را بر یکی از مهم‌ترین و نوآورانه‌ترین شاخه‌های فیزیک معاصر معطوف کرد و در سال ۱۳۷۰، این دوره را با موفقیت به پایان رساند. این انتخاب پژوهشی، افق‌های جدیدی در حوزه فناوری‌های نوین و مواد پیشرفته پیش روی او گشود و بستری مناسب برای ورود به فضای دانش هسته‌ای فراهم کرد.

طهرانچی سپس جهت تکمیل دانش تخصصی و ارتقاء رقابت‌پذیری علمی خود، راهی روسیه شد و با پذیرش در مقطع دکتری موسسه فیزیک و فناوری مسکو، یکی از معتبرترین مراکز علمی اروپا، به تحقیق در حوزه فیزیک نظری پرداخت. او در سال ۱۳۷۶ با پایان‌نامه‌ای در مباحث پیشرفته‌تر فیزیک نظری، درجه دکتری خود را اخذ کرد و با تکیه بر این پشتوانه علمی، وارد عرصه آموزش عالی و پژوهش شد.

افزون بر مراحل رسمی تحصیلی، طهرانچی فرصت مطالعاتی ارزشمندی را نیز در مرکز بین‌المللی فیزیک نظری عبدالسلام(ICTP) در شهر تریسته ایتالیا سپری کرد. این مرکز به عنوان یکی از قطب‌های اصلی تعاملات علمی بین‌المللی و محل گردهمایی بزرگ‌ترین اندیشه‌های فیزیک نظری جهان محسوب می‌شود. تجربه این دوره به او امکان داد تا ضمن توسعه مرزهای دانش تخصصی خود، شبکه‌ای از ارتباطات پژوهشی جهانی را نیز شکل دهد و با رویکردهای نوین علمی و فناوری‌های روز جهان به صورت مستقیم آشنا شود.

مرکز بین‌المللی فیزیک نظری عبدالسلام(ICTP) یکی از معتبرترین مراکز علمی جهان برای پژوهش و آموزش در حوزه‌های فیزیک نظری و ریاضیات کاربردی به‌شمار می‌آید. این مرکز در سال ۱۹۶۴ به ابتکار و مدیریت علمی عبدالسلام، فیزیک‌دان برجسته پاکستانی و برنده جایزه نوبل فیزیک، با حمایت یونسکو، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و دولت ایتالیا تاسیس شد. هدف بنیادین ICTP رفع نابرابری‌های علمی جهانی بود؛ به این معنا که دانشمندان و پژوهشگران مستعد کشورهای در حال توسعه بتوانند از محیط علمی، زیرساخت‌ها و شبکه‌های همکاری بین‌المللی برخوردار شوند و در ارکان پیشبرد مرزهای دانش در علوم پایه نقش‌آفرینی کنند.

این مرکز سالانه میزبان صدها دانشمند، استاد و دانش‌پژوه از سراسر جهان است و به‌واسطه کارگاه‌ها، سمینارها و فرصت‌های مطالعاتی کوتاه‌مدت و بلندمدت خود، بستری کم‌نظیر برای شکل‌گیری ایده‌های علمی نوآورانه و تبادل تجارب پژوهشی در بالاترین سطح فراهم می‌آورد. ICTP به دلیل تأکید بر شایستگی علمی، جوامع چندفرهنگی و پیوند عملی دانش با چالش‌های جهانی علوم، جایگاه ویژه‌ای در توسعه ظرفیت‌های انسانی و ارتقای مرجعیت علمی بین‌المللی دارد.

دکتر محمدمهدی طهرانچی به عنوان استاد تمام 41 دانشگاه کشور با پایه ۴۱ در شورای عالی انقلاب فرهنگی شناخته می‌شود که این مرتبه، بالاترین درجه استادی در نظام آموزش عالی ایران به شمار می‌رود. همچنین ایشان استاد ممتاز دانشگاه شهید بهشتی بوده‌اند. طهرانچی تا کنون بیش از ۱۵۰ مقاله در نشریات معتبر بین‌المللی منتشر نموده، بیش از ۳۰۰۰ ارجاع علمی دریافت کرده و شاخص h-index وی تقریباً ۲۹ می‌باشد. همچنین ۱۲ عنوان کتاب نگاشته و ۸ اختراع را به ثبت رسانده است.

شاخص h-index که به آن «شاخص اچ» می‌گویند، معیاری بین‌المللی برای سنجش میزان تأثیرگذاری و بهره‌وری علمی یک پژوهشگر است؛ بدین معنا که هرچه این عدد بالاتر باشد، نشان‌دهنده آن است که فرد هم تعداد بیشتری مقاله علمی معتبر منتشر کرده و هم مقالات او بارها مورد استناد دیگر پژوهشگران قرار گرفته است. شهید دکتر محمدمهدی طهرانچی با h-index تقریباً در ۲۹ حوزه فیزیک، جایگاهی بسیار برجسته پیدا کرده بود.

عددی که صرفاً به واسطه کار زیاد به دست نمی‌آید و نتیجه سال‌ها پژوهش عمیق، نوآوری علمی و نقش‌آفرینی در مرزهای دانش است. این شاخص بالا نشان می‌دهد که آثار شهید عزیزمان نه تنها در ایران، بلکه در سطح جهانی مورد توجه و استفاده قرار گرفته و جامعه علمی دنیا دستاوردهای او را ارج نهاده است؛ افتخاری بزرگ که تصویر روشنی از تأثیرگذاری علمی و خدمت خالصانه او به علم و میهن اسلامی برای همگان ترسیم می‌کند.

طهرانچی در سال 1391 به عنوان استاد نمونه کشور انتخاب شد.

 

[حدیثه خانم]

جوایز و افتخارات

1. انتخاب به عنوان استاد نمونه کشوری در سال ۱۳۸۹

2. کسب عنوان پژوهشگر برتر دانشگاه شهید بهشتی در دوره‌های مختلف

3. دریافت جایزه علامه طباطبایی برای کتاب برتر دانشگاهی

4. عضویت پایه ۴۱ شورای عالی انقلاب فرهنگی(۱۳۹۹)

5. دریافت نشان درجه یک علمی از ریاست‌جمهوری(1399)

 

[حدیثه خانم]

کتاب‌ها

1. پژوهش وضع موجود طراحی وضع مطلوب, نشر دانشگاهی, تهران, 1388,

2. آشنایی با مواد مغناطیسی ،مرکز نشر دانشگاهی، تهران،1395،تالیف: بی.دی.کالیتی، سی.دی.گراهام، ترجمه: مهدی خدایی، رامین دهقان، محمدمهدی طهرانچی.

 

[حدیثه خانم]

سوابق مدیریتی و مسئولیت‌ها

از جمله مسئولیت‌های مدیریتی که طهرانچی بر عهده داشته‌ می‌توان به ریاست دانشگاه شهید بهشتی در بازه زمانی ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۵ و معاونت پژوهش و فناوری همان دانشگاه بعد از آن اشاره نمود. همچنین برای مدتی ریاست دانشگاه آزاد اسلامی را به دوش داشته و از آبان ماه ۱۳۹۷ با حکم رهبر انقلاب اسلامی ایران ریاست این دانشگاه را بر عهده گرفته است.
طهرانچی یکی از اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی بوده و همانطور که اشاره شد دریافت‌کننده نشان درجه یک علمی بوده است.

1. مشاور رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام در پژوهش‌های علم و فناوری(از ۱۳۹۵ تاکنون)

2. رئیس دانشگاه شهید بهشتی(اردیبهشت ۱۳۹۱ – بهمن ۱۳۹۵)

3. معاون پژوهش‌های علم و فناوری مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام(اسفند ۱۳۹۲ – مرداد ۱۳۹۵)

4. رئیس کمیته روابط بین‌دانشگاهی کمیسیون عالی همکاری‌های فناوری ایران و روسیه(۱۳۹۳ تاکنون)

5. رئیس کمیسیون تخصصی علوم پایه شورای عالی علوم تحقیقات و فناوری(۱۳۸۹ تاکنون)

6. رئیس مرکز نشر دانشگاهی(۱۳۸۷ تا ۱۳۹۱)

7. معاون پژوهشی و فناوری دانشگاه شهید بهشتی(۱۳۸۴ تا ۱۳۸۶)

8. مدیر قطب علمی فوتونیک دانشگاه شهید بهشتی(۱۳۸۶ تا ۱۳۹۲)

9. عضو هیئت مدیره انجمن اپتیک و فوتونیک ایران(۱۳۸۸ تا ۱۳۹۲)

10. مجری طرح عمده فوتونیک مؤسسه آموزشی تحقیقاتی صنایع دفاعی(۱۳۸۲ – ۱۳۸۳)

11. رئیس گروه فیزیک دانشگاه پیام نور(۱۳۷۷–۱۳۷۸)

12. عضو کمیته علمی مطالعات سند تحول راهبردی علم و فناوری کشور(۱۳۸۷–۱۳۸۸)

13. معاون اجرایی و برنامه‌ریزی دانشکده علوم دانشگاه شهید بهشتی(۱۳۷۷–۱۳۷۸)

14. معاون پژوهشی پژوهشکده لیزر دانشگاه شهید بهشتی(۱۳۸۲ – ۱۳۸۴)

15. معاون تحصیلات تکمیلی دانشکده علوم دانشگاه شهید بهشتی(۱۳۷۸ – ۱۳۸۲)

16. از مؤسسان پژوهشکده لیزر دانشگاه شهید بهشتی

17. از مؤسسان دانشکده فناوری‌های نوین دانشگاه شهید بهشتی

18. ششمین رئیس دانشگاه آزاد اسلامی(۲۷ آبان ۱۳۹۷ – ۲۳ خرداد ۱۴۰۴)

19. معاون علمی و فناوری آستان قدس رضوی(۱۳۹۵ – ۱۳۹۷)

20. عضو هیئت امنای دانشگاه آزاد اسلامی(از تیرماه ۱۳۹۶)

21. عضو هیئت علمی دانشکده فیزیک(دانشگاه شهید بهشتی)

22. عضو پژوهشکده لیزر و پلاسما(دانشگاه شهید بهشتی)

 

[حدیثه خانم]

سوابق تحصیلی و دانشگاهی

کارشناسی فیزیک، دانشگاه شهید بهشتی، ۱۳۶۲-۱۳۶۷

کارشناسی ارشد فیزیک، دانشگاه شهید بهشتی، ۱۳۶۸-۱۳۷۱

دکتری فیزیک نظری، دانشگاه فیزیک تکنولوژی مسکو، ۱۳۷۶

استادیار فیزیک، دانشگاه شهید بهشتی، ۱۳۷۶–۱۳۸۱

دانشیار، دانشگاه شهید بهشتی، ۱۳۸۱–۱۳۸۵

استاد فیزیک، دانشگاه شهید بهشتی، ۱۳۸۵ تاکنون

سوابق آموزشی

دکتر محمدمهدی طهرانچی با سابقه تدریس بیش از ۱۰ عنوان درس در مقطع کارشناسی فیزیک و بیش از ۱۰ عنوان درس در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری فیزیک و فوتونیک، همچنین تدریس در مقطع دکتری مدیریت آموزش عالی، از استادان اثرگذار و چندبعدی دانشگاهی کشور بود.

برخی از دروسی که توسط ایشان در این مقاطع تدریس شده‌اند عبارتند از: بلورشناسی، تاریخ علم فیزیک، تاریخ علم و فناوری دوره اسلامی، تولید و آشکارسازی میدان‌های مغناطیسی، خواص مغناطیسی مواد، سمینار، سمینار و روش تحقیق، سیاست‌گذاری علمی در آموزش عالی، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، فلسفه علم، فیزیک، فیزیک حالت جامد پیشرفته (۱ و ۲)، فیزیک حالت جامد (۱ و ۲)، فیزیک پایه ۱، مباحث ویژه در فیزیک ۱، مباحث پیشرفته در مغناطیس، مغناطیس و مواد مغناطیسی پیشرفته، مکانیک کوانتومی، نظریه کوانتومی جامدات، نظریه کوانتومی مواد مغناطیسی، نهاد علم در ایران و پروژه کارگاهی فیزیک.

 

[حدیثه خانم]

شهادت

هوا تاریک بود و شهر غرق در آرامش. ناگهان صدای یک انفجار قلب ایران را به لرزه انداخت.
تیر زهرآگین رژیم اسراییلی جگر ایران را خونین کرد.
خانه شهید طهرانچی هدف حمله قرار گرفت.
و در بامداد ۲۳ خرداد محمد طهرانچی همراه با همسر و تیم حفاظتش به شهادت رسید.


برگرفته از موسسه فرهنگی استاد فرج نژاد با تغییر