روانشناسی هیجانات ثانویه

[سونی]

️ «هیجانات ثانویه»: صدای بلند، دردِ خاموش

در درمان هیجان‌مدار (EFT)، همیشه آن احساسی که مراجع بلندتر فریاد می‌زند، اصلِ ماجرا نیست.
خیلی از هیجان‌ها فقط واکنش به یک هیجان دیگرند، نه واکنش به موقعیت بیرونی.
به این‌ها می‌گوییم هیجان‌های_ثانویه.​

 

[سونی]

هیجان ثانویه چیست

واکنشیست که روی هیجان اولیه می‌نشیند:
پاسخی به «احساس درونی»؛ نه به «رویداد بیرونی».

معمولاً نقش دفاع دارد.
هیجان آسیب‌پذیر زیرین را می‌پوشاند.
درمان را به بی‌راهه می‌برد اگر به‌جای پردازش، تقویت شود.​

 

[سونی]

نمونه‌های رایج

• خشم → برای پوشاندن آزردگی
• گریه → برای پنهان کردن خشم مهارنشده
• ترس → از مواجهه با خشم اولیه
• احساس گناه → برای اجتناب از نیازِ برآورده‌نشده

در همه‌ی این موارد، فرد به «احساس خودش» واکنش نشان می‌دهد، نه به «موقعیت».​

 

[سونی]

درمانگر با هیجان ثانویه چه می کند

وقتی این هیجانات "شدید، دفاعی و پرفشار" هستند:

️باید «کُند‌وکاو» شوند، نه «تشویق»​

 

[سونی]

وظیفهٔ درمانگر:

1. تشخیص
2. ردگیری زنجیرهٔ هیجانی
3. رسیدن به هیجان اولیه‌ی پنهان

هدف:
« برگشتن به هیجان اصیل و انطباقی که دلبستگی، هویت و نیاز رابطه‌ای را روشن می‌کند.»

ارجاع علمی: Greenberg (2002); Greenberg, Rice & Elliott (1993)

هیجان اولیهٔ انطباقی، تنها هیجانی است که پردازش آن اصلاح‌کننده و ترمیم‌گر است.​

 

[سونی]

چرا هیجان اولیه ارزشمند است

هیجانات اولیهٔ انطباقی، سوختِ تغییر هستند:

اندوهِ اولیه ← فعال‌کنندهٔ نیاز به نزدیکی
ترس اولیه ← نشان‌دهنده‌ی نیاز به امنیت
خشم اولیه نسبت به بی‌عدالتی ← تولیدکنندهٔ احساس قدرت و مرزبندی سالم​

 

[سونی]

اما…

خشم ثانویه ≠ خشم اولیه

خشم ثانویه:
❍ تخلیه نمی‌شود
❍ رهایی‌بخش نیست
❍ باعث شنیده‌شدن نمی‌شود
❍ فقط زخمی را که زیر آن پنهان است مخفی می‌کند.
برای تغییر واقعی:
باید از خشم ثانویه عبور و به آزردگی، ناامنی یا ترسِ عمیق برسیم.​

 

[سونی]

جمع‌بندی بالینی

نوع هیجان : ثانویه

نشانه : شدید، دفاعی، پرفشار

کار درمانگر : عبور، رسیدن به هیجان زیربنایی

نوع هیجان : اولیه انطباقی

نشانه : اصیل، متناسب، آسیب‌پذیر

کار درمانگر : تقویت و پردازش

نوع هیجان : اولیه غیرانطباقی

نشانه : زخم‌خورده، تکرارشونده

کار درمانگر : تغییر تجربه‌ای

«تغییر زمانی آغاز می‌شود که هیجانِ درست پیدا شود، نه وقتی که هیجانِ
بلندتر شنیده شود.»​