هنری خط ثلث همان...

[دختر خوشگل انجمن]

1. 
   این خط از لحاظ ظاهری بی شباهت به خط محقق نیست با این تفاوت که در این خط برخلاف محقق دور حروف بیشتر و اندازه آنها کوچکتر است.
2. در ثلث، حروف و کلمات، درشت ولی جمع و جورتر از محقق بوده و حلقه‌ها و گره‌ها باز و در برخی موارد بسته میشود.
3. این خط با وجود برخی شباهتها با خطوط محقق و نسخ و توقیع، در مفردات و مرکّبات، با آنها تفاوتهایی دارد.

 

[دختر خوشگل انجمن]

کاربرد خط ثلث چیست؟

این خط با امکان ایجاد ترکیب‌هایی زیبا و موقر بیشتر درکتیبه های تزئینی کتاب‌ها و بناهای مختلف مذهبی و گاه غیر مذهبی به‌کار گرفته شده است.

 

[دختر خوشگل انجمن]

در گذشته برای نوشتن قطعات (صفحه ای که مطلبی به قلم درشت بر آن نوشته شده باشد)، پشت جلد، عناوین، سرلوحه‌ها و تقسیمات کتابها، الواح سردر خانه ها و مغازه ها، کتابت قرآن‌های جامع، حکاکی سنگ‌ها و مهرهای قیمتی و نشان‌ها از این خط استفاده میشود.

اما عمده‌ترین و مهم‌ترین کاربرد این خط کتیبه نویسی محرابها،،قبه ها،و سر در ورودی مساجد، توأم با طرحهای اسلیمی و ختابی ، است که رواج آن، به سبب هماهنگی خط ثلث با طرحها و رنگها و کاشی کاری های مساجد مورد استفاده قرار گرفته شده است.

این خط دارای بار مذهبی نیرومندی است از این رو در دورهء پس از انقلاب اسلامی در آثار گرافیکی برای نوشتن آیات قرآن و ادعیه به‌کار گرفته شده است.

 

[دختر خوشگل انجمن]

ابداع کننده خط ثلث کیست؟

درباره نخستین واضع این خط ، اتفاق نظر وجود ندارد.ابن ندیم،قطبه محرر،کاتب معروف اواخر عصر اموی را واضع این خط میدانسته است.

 

[دختر خوشگل انجمن]

قلقشندی واضع خط ثلث را ابراهیم شجری خطاط مشهور دوره مامون عباسی میدانست. بعدها نویسندگان غالبا ابن مقله و ابن بواب و یاقوت مستعصمی را واضع این خط میدانستند. ولی بیش‌تر بر این باورند که ابن مقله، به عنوان نخستین کسی که خطوط شش‌گانه اسلامی را قاعده‌مند کرد.

در تکامل اولیه این خطوط و بویژه ثلث، تأثیر بسزایی داشته و پس از وی ابن بوّاب و یاقوت مستعصمی بیشترین سهم را به خود اختصاص داده‌اند.

 

[دختر خوشگل انجمن]

خط ثلث در کشور ایران و سایر کشورها

دوره شکوفایی خط ثلث در ایران، پس از عصر صفوی، بنا به دلایلی چون رونق خط نستعلیق و هرج و مرج‌های طولانی سیاسی و اجتماعی ، سیر نزولی یافت آنچنانکه تا پایان عصر قاجار ، فقط یک ثلث نویس برجسته (محمدباقر شریف شیرازی) مجال ظهور پیداکرد

 

[دختر خوشگل انجمن]

اما در عثمانی، اهمیت این خط سیر صعودی یافت و آن دیار بتدریج به کانون ثلث نویسی تبدیل شد.
ظهور جمع کثیری از ثلث نویسان برجسته در عثمانی، طی قرون نهم تا چهاردهم و کثرت آثار به‌جا مانده از آنان، که با ابداع شیوه‌های متنوع هنری در نگارش ثلث همراه بود، گویای چنین موقعیت ممتازی میباشد.
در قرن اخیر، خط ثلث درایران ، عراق ، ترکیه،سوریه،لبنان و مصر از اقبال نسبی برخوردار بوده و استادان برجسته‌ای قدم به عرصه نهاده‌اند.

 

[دختر خوشگل انجمن]

ثلث نویسان مسلمان کدامند؟

برخی از ثلث نویسان و کتیبه نویسان برجسته سایر سرزمینهای اسلامی از این قرارند:
عثمانی (ترکیه) : حمداللّه آماسی ( متوفی ۹۲۶)، احمد قره حصاری (متوفی ۹۶۳)، حسن چلبی (متوفی ۱۰۰۲)، حافظ عثمان (متوفی ۱۱۱۰)، مصطفی راقم (متوفی ۱۲۴۱)، اسماعیل زهدی (قرن دوازدهم)

 

[دختر خوشگل انجمن]

محمود جلال الدین (متوفی ۱۲۴۵)، مصطفی عزّت (متوفی ۱۲۹۳)، محمد شفیق بک (متوفی ۱۲۹۷)، راسم افندی (متوفی ۱۳۰۲)، سامی افندی (متوفی ۱۳۱۳)، احمد کامل (متوفی ۱۳۶۰)،

اسماعیل حقّی (متوفی ۱۳۶۵)، محمود یازَر (متوفی ۱۳۷۲)، مصطفی حلیم (متوفی ۱۳۴۳ ش ۱۹۶۴)، حامد آمدی (متوفی ۱۴۰۳).

 

[دختر خوشگل انجمن]

سوریه و لبنان: ابراهیم الرفاعی (متوفی ۱۴۰۳)، کامل البابا (متوفی ۱۴۱۲)، نسیب مکارم.
مصر: محمد مونس (متوفی ۱۳۱۸)، محمدعلی مکّاوی، محمد حُسْنی، محمود شحّات، علی بدوی (متوفی ۱۳۵۳)، سیدابراهیم (متوفی ۱۴۱۴/ ۱۹۹۴)، نجیب هواوینی.