¤دریچه‌ای تازه بر تاریخِ هنر تصویرسازی و تصویرپردازی ایران¤

[HILDA]

مصطفی لعل‌ شاطری مترجم کتاب «فنون تصویرسازی در دوره قاجار» در گفت‌وگو با خبرگزاری ایران کتاب (ایبنا) گفت: بسط و گسترشِ مطالعه در زمینه تاریخِ هنر، یکی از موضوعاتِ حائر اهمیت در راستای دستیابی به گزاره‌های صحیح و دقیق و نیز رفعِ خلأهای اطلاعاتی و شکاف‌های معرفتی در حوزه فرهنگ و تمدن هر جامعه در ادوار زمانی گوناگون محسوب می‌گردد. با بررسی پژوهش‌های صورت‌گرفته از سوی محققان ایرانی در دو رشته تاریخ و هنر می‌توان دریافت که بیش از همه تمرکز بر تولیدِ آثار پژوهشی تک‌محور و جزیره‌ای است. به عبارتی، آن‌گونه که انتظار می‌رود تلفیقِ ملموسِ این دو رشته مبنی بر متدولوژی صحیحِ تحقیق را کمتر می‌توان شاهد بود.


مشاهده فایل‌پیوست 83659​

 

[HILDA]

وی افزود: این در حالی است که بیش از سه دهه از آغاز جدی مطالعات بین‌رشته‌ای در حوزه تاریخِ هنر ایران در مراکز پژوهشی و دانشگاهی خارج از کشور می‌گذرد و در این بین همچنان گاه شاهد موضع‌گیری‌هایی از سوی استادان و پژوهشگران برای ورود به عرصه مطالعات بین‌رشته‌ای در ایران، به‌ویژه در حوزه تاریخِ هنر هستیم.

لعل شاطری در این راستا بیان داشت: این جریان را می‌توان نشأت‌گرفته از دو موضوع دانست: نخست عدمِ علاقه شخصی به مطالعات بین‌رشته‌ای و متعاقباً ایجاد مغالطه‌هایی برای مردوددانستن این‌گونه از پژوهش‌ها و دیگری عدم تسلط نسبی برای بهره‌گیری از رشته‌ای دیگر در رشته اصلی. بااین‌حال تغییر نگرش و ایجاد پژوهش‌هایی مبنی بر مطالعاتِ میان‌رشته‌ای رسالتی است که بر عهدۀ پژوهشگرانِ نسل جوان، مبتنی بر ظرفیت‌های موجود قرار دارد.

او سپس عنوان کرد: بررسی هنر دوره قاجار ازجمله موضوعاتی است که در دهه اخیر موردتوجه بسیاری از محققین قرارگرفته است. از این منظر، آثار پژوهشی گسترده‌ای در خارج از کشور به زبان انگلیسی تألیف شده است که در این بین عدم دسترسی محققین داخلی به این آثار، یکی از دغدغه‌های موجود در راه مطالعات حوزه قاجار محسوب می‌شود. ازجمله جدیدترین آثار انتشاریافته در این حوزه از سوی موزه هنر هاروارد، مجموعه مقالاتی با عنوان Technologies of the image: Art in 19th- century iran است که با نظارت علمی و کوشش دیوید راگسبرگ و ماری مک ویلیامز انتشار یافته است.​

 

[HILDA]

این مؤلف و مترجمِ حوزه تاریخ هنرهای اسلامی درباره نحوه گردآوری این مقالات بیان داشت: در نمایشگاهی که در سال 2017م در موزه هنر هاروارد برگزار شد، چهار هنر تصویری اصلی دوره قاجار (نقاشی لاکی، چاپ سنگی، نقاشی رو کاغذ و عکاسی) برای کشف تاریخچه‌های جداگانه و متقابل آن‌ها، زمینه‌های تولید و وسایل انتشار در میان بخش‌های جامعه از نخبگان به شهروندان موردنظر قرار گرفت. تقریباً 80 اثر در نمایشگاه که اکثر آن‌ها هرگز قبل از نمایشگاه نمایش داده نشده بود (شامل کتاب‌های تصویری، آلبوم، جعبه قلم، موارد آینه، تصاویر تک‌چاپی و چاپ‌شده و عکس‌ها) به نمایش گذاشته شد. تعدادی از اشیاء از مجموعه دانشگاه هاروارد و از مجموعه‌های خصوصی و عمومی در ایالات‌ متحده و خارج از کشور جمع‌آوری‌ شده بود. بسیاری از آثار هنرمندان مشهور در دوره قاجار در نمایشگاه وجود داشت؛ ازجمله ابوالحسن غفاری، انتوین سوروگوئین، مبارک میرزا، میرزا علی‌قلی خوئی، محمد اسماعیل و اعضای حلقه نجف علی در عرصه نقاشی لاکی. به مناسبت این نمایشگاه، کاتالوگ نمایشگاه همراه با مقاله‌هایی با همکاری ویراستاران دیوید راگسبرگ و مری مک ویلیامز و همچنین فرشید امامی و میرا زنیه شووردا، دانشجویان فارغ‌التحصیل دانشگاه هاروارد در مقطع دکتری چاپ و ارائه گردید. این کتاب مجموعه‌ای از 150 نقاشی و عکس منحصربه‌فرد از آلبوم قاجار در موزه هاروارد است.

وی افزود: نسخه انگلیسی این اثر در قطع رحلی و به‌صورت تمام‌رنگی و گلاسه در 180 صفحه انتشاریافته است که شامل مقالاتی با عناوین: آشنایی با اصول فنی (تکنولوژی) تصویر: هنر ایران در قرن نوزدهم (دیوید راگسبرگ). نقاشی لاکی قاجار به‌عنوان یک واسطه مبادله (ماری مک ویلیامز). چاپ سنگی و مخاطبین آن (فرشید امامی). عکاسی ایرانی: از دربار، به کارگاه هنری، به خیابان (میرا زنیه شووردا). نقاشی بعد از عکاسی در ایران (دیوید راگسبرگ)

لعل شاطری در پایان بیان داشت: درمجموع این کتاب از سویی به‌واسطه برخورداری از متنی مبنی بر نگرشِ علمی و از سوی به دلیل انتشار تصاویر موزه هنر هاروارد و مجموعه‌های خصوصی برای نخستین بار، از رویکردی ممتاز برخوردار است که مطالعه و تأمل در تحلیل‌های ارائه‌شده و تصاویر از سوی پژوهشگرانِ ایرانی، دریچه‌ای تازه بر تاریخِ هنر تصویرسازی و تصویرپردازی دوره قاجار خواهد گشود.

شایان ذکر است، فنون تصویرسازی در دوره قاجار، پاییز 1400 در قطع رحلی (205 صفحه) و به صورت تمام‌رنگی با ترجمه دکتر مصطفی لعل‌ شاطری (پژوهشگر تاریخ هنرهای اسلامی) از سوی انتشارات مرندیز انتشار و در اختیار علاقمندان به هنر ایران قرار گرفته است.​