ادیان و فقه دین هندو

[جوجـــه طـــلا]

در پایان، تصویری کلی از خدایان در این آیین ارائه می‌شود:
تصویر کلی خدا در آیین هندو
وجود خدایانِ متعدد برای فرقه‌های گوناگون با عناوین خاص، مشکلی در آیین هندوست. آنان خدایانِ هندو را این‌گونه مرتب نموده‌اند:
در رأس الهه‌های هندو، خدایی به نام «برهمن» (جان جهان) قرار دارد؛ خدایی که غیر شخصی است و در همه چیز، جاری و ساری است که شاید اگر عنوان «هستی و وجود» بر آن اطلاق گردد، شایسته‌تر باشد.
پس از مرتبه برهمن، با مفهومی به نام «ایشوره» مواجه می‌شویم که در واقع، تجلّی برهمن است و خدایی است شخص‌وار.

 

[جوجـــه طـــلا]

در مرتبه بعد، دو مفهوم هم‌عرض وجود دارد: «ایشتَه دوه» (= خدای برگزیده) که هر کس او را برای خود برمی‌گزیند؛ دیگری «بِهَگَون» که شریف و بلندمرتبه است. خدا در مقام اتصافش به صفات کمالی (قادر مطلق، حکیم، عالم مطلق، حیات مطلق) را «بهگون» گویند.
به عبارت دیگر، هندوان پس از برهمن، خدای دیگری برمی‌گزینند به نام «ایشتَه دِوَه». او ممکن است یکی از سه خدا به نام‌های «شیوا»، «ویشنو»، «شکتی» باشد وقتی یکی از اینها را انتخاب کردند، بدان صفات کمالی می‌دهند که در این حالت، به او «بِهَگَون» گویند. بنابراین، «ایشته‌دوه» و «بهگون» در عرض هم هستند؛ یعنی در حقیقت، «بهگون» آنها، گاهی «شیوا» است که به صفات کمالی متصّف شده، گاهی «ویشنو» است و گاهی «شکتی». در این صورت، هریک از این سه خدا را، که انتخاب کنند، دو خدای بعدی خدای فرعی می‌شوند و اصطلاح خدای فرعی را «دِوَه» می‌گویند.

 

[جوجـــه طـــلا]

دِوَته خدای فرعی‌تر است که به مقام ویشنو، شیوا و شکتی نمی‌رسد. دوته‌ها خدایانی با کارکردهای خاص هستند؛ مثل، خدای بیماری مالاریا، خدای فلان کوه و یا خدای رودها. حتی بعضی اشخاص مقدّس هم در این مرتبه قرار می‌گیرند. در نظر آنان، رودخانه‌ها مقدّس هستند و جنبه خدایی دارند و در مواقع ضروری، برای آنان قربانی و کرنش می‌کنند.
برهمن
ایشوره
ایشته دوه بهگون
شیوا ویشنو شکتی
دوه‌ها
دوته‌ها
به هر تقدیر، آیین هندو، آیینی شرک‌آمیز است که گاه رگه‌هایی از وحدت وجود در آن مشاهده می‌شود که آن هم در میان انبوهی از اعتقادات دیگر، ناپدید می‌گردد و معنای خاصی از آن به دست نمی‌آید. در این آیین، خدایان بسیاری در رده‌های گوناگون وجود دارند که برخی تعداد آنها را بالغ بر میلیاردها می‌دانند.
در خاتمه توجه به این نکته لازم است که بحث «الهیّات هندو» یکی از پیچیده‌ترین مباحث در حوزه ادیان است که این نوشتار کوشید تا حدی از ابهام موجود در آن بکاهد.