ادیان و فقه دین هندو

[جوجـــه طـــلا]

تحوّلی که در دوره باستانی هندو پدید آمد، ایجاد نوعی شرک در خداپرستی بود به سبک Henotheism یا به عبارت کامل‌تر، به صورت Kathenotheism که در این شرک، هر فرد یا مستقلاً یا به تبع قوم خود، یکی از این سه خدا را به عنوان خدای خود می‌گرفت و دیگر خدایان را به طور فرعی قبول می‌کرد.51 بر این اساس، سه مکتب عمده در ارتباط با پرستش خدایان مذکور، شکل گرفت که عبارتند از: شیوائیسم،52 ویشنوئیسم و شکتی‌ئیسم یا برهمائیسم.
ویژگی‌های خدایان این دوره: «برهما» به عنوان خالق کل عالم و رب‌الارباب است؛ خدای خدایان. او پس از خلق عالم، آن را رها کرده است و دیگر کاری با آن ندارد. از این‌رو، «برهما» کمتر مورد عبادت هندوها قرار می‌گیرد. شکل و شمایلی که از او به تصویر درمی‌آید به پادشاه شبیه است که چهار سر دارد که مشغول خواندن «وداها» است و اغلب سوار بر مرغابی سفید است که این نشانه بالا بودن شأن اوست. با وجود این، به اعتقاد هندوها، او به سبب نفرین همسرش «ساویتری»، از ارج و قرب ساقط شده و به این دلیل، افراد کمی به عبادت او می‌پردازند، به گونه‌ای که در سراسر سرزمین هند، معابد اندکی برای پرستش او وجود دارد

 

[جوجـــه طـــلا]

«شیوا» در نظر هندوها، در مظاهر متناقضی مجسّم می‌گردد: گاهی به صورت یک خدای ریاضتکش، و گاه به صورت خدایی که دارای آلت تناسلی (لینگا) است. آلت تناسلی او مکان و حرم مقدّس تمام معبدها و مکان‌های مقدّس شیوایی است. «شیوا» به اشکال گوناگونی روی زمین ظهور می‌کرده؛ مثل حیوان، انسان، سبزی و گیاه، و با این تجسّدها، بسیاری از مکان‌های مقدّس خودش را پایه‌ریزی کرده است.
«شیوا» خدایی است که جلوه‌های مختلفی برایش در نظر می‌گیرند؛ از قبیل محبت به بندگان، خشم و نابودگری، بارورسازی و خلّاقیت؛ یعنی این خدا هم جنبه مخرّب دارد و هم جنبه سازندگی و نیروی مولّد عالم. او از جنبه ویرانگری‌اش به تصویر کشیده شده است، در حالی که گردنبندی از جمجمه‌های آدمیان به گردن دارد و از جانب شیطان و اهریمنان احاطه شده است، او را از بُعد زایش، با آلت تناسلی مردانه به تصویر کشیده‌اند، و یا به صورتی که یک تاج گل برسر دارد.

 

[جوجـــه طـــلا]

هندوها خراب‌کاری‌های او را چنین توجیه می‌کنند که از پس آن همه خرابی، آبادانی خواهد بود. همچنین او را خدای هنر، به ویژه رقص، می‌دانند برای او همسرانی نیز قایلند که نام یکی از آنها «کالی» است. کالی، که الهه مادر تلقّی می‌شود، اغلب به صورت یک عجوزه عریان و خندان و سیاه مجسّم می‌شود که دندان‌های خون‌چکانش بیرون آمده و زبانش از دهانش بر آمده و تاجی از جمجمه‌های آدم بر سرگذاشته است و همیشه چهاردست دارد که در یکی از آنها شمشیر و در دیگری چند سر انسان و دست سوم او برای دور کردن ترس اختصاص یافته و دست چهارمش برای توزیع سعادت و برکت است.
«کالی» در نظر پیروان شیوائیسم، قدرت مطلق و نامحدودی است که در همه جا حاضر و فراتر از ترس و وجود محدود است. او می‌تواند معتقدان خود را در برابر ترس محافظت کند و آنان را سلامتی بی‌حد و حصر دهد. در نهایت، او در حال بلعیدن تمام هستی و موجودات است. گاهی کالی بر روی جسد شیوا به تصویر کشیده می‌شود که خود نمایانگر قدرت اوست. در گذشته، خشم کالی، با قربانی انسان تسکین داده می‌شد؛ ولی امروزه با قربانی کردن پستانداری دیگر.

 

[جوجـــه طـــلا]

هندوها نماد زایش را احلیلی می‌نامند که مذکر آن «لینگا» و مؤنثش «یونی» است. آنان رقص شیوا را نشانه حیات می‌دانند. چرخش در حال رقص، نشانه چرخه «سمساره» است. در وسط پیشانی او، یک چشم قرار دارد که نشان‌دهنده قدرت حیات است. بعضی از تمثال‌های او تا شش صورت دارد که هر یک از آنها نشان‌دهنده اوصافی است. این خدا همراهان و همسرانی دارد و هر صفتی که به شیوا نسبت می‌دهند، به همسران شیوا نیز می‌دهند. اسامی عام این همسران «شکتی» است. این اسم عام (شکتی) در مناطق گوناگون هند، اسم‌های متفاوتی پیدا می‌کند که عبارتند از: «پاراماتی = کوهنورد»، «اوما = نور»، «دورگاه = تصرف‌ناپذیر»، «چاندی = وحشی» و «کالی = سیاه». اینها هم خیر می‌رسانند و هم شر.

 

[جوجـــه طـــلا]

یکی از مصاحب‌های شیوا، «گِنیشَه» است که سری شبیه فیل دارد. هرگاه هندوها ضعیف شوند (در امور اجتماعی و شخصی) و دچار مشکل شوند، به این خدا متوسّل می‌شوند. این خدا یکی از دِوَته‌هاست. مصاحب دیگر و دوته دیگر او ، «ناندی» نام دارد که به صورت گاوی سفید است. گاوهای سفید در عالم، نمایندگان این گاو هستند.
«ویشنو» به دلیل مهر و محبتی که به انسان و عالم دارد، هرگاه خطری این امور را تهدید کند، ظهور می‌نماید و آن خطر را برطرف می‌گرداند و آرامش و امنیت را دوباره به ارمغان می‌آورد. تاکنون این خدا نُه بار در عالم تجلّی کرده و آخرین تجلّی او هنوز انجام نگرفته است. هر یک از چهره‌ها و تجلّیات این خدای با مهر و محبت را «اَوَتاره» گویند.

 

[جوجـــه طـــلا]

اوتاره‌های ویشنو:
1. تجلّی ویشنو به صورت ماهی: هنگامی که قرار بود باران سیل‌آسایی تمام جهان را فراگیرد ویشنو به صورت ماهی کوچکی تجلّی کرد و از «مانو»، که قانونگذار الهی و آورنده شریعت دوره کنونی عالم بود، تقاضا کرد: کشتی بزرگی بسازد و موجودات را در آن قرار دهد تا از آسیب سیل نجات پیدا کنند. این ماهی کوچک به تدریج رشد کرد و به صورت ماهی غول‌پیکری درآمد و در نهایت، کشتی مذکور را از آن دریای متلاطم رهایی بخشید.
2. تجلّی ویشنو به صورت لاک‌پشت: پس از انهدام عالم توسط آبهای سیل‌آسا و مفقود شدن اشیای نفیس و گران‌بها، ویشنو به صورت لاک‌پشتی ظهور کرد و به قعر اقیانوس‌ها رفت تا نِعَم گم‌شده را بازیابد.
3. تجلّی ویشنو به صورت گراز: وقتی اهریمنی به نام «هیرانیاکشا» یا چشم طلایی، زمین را به قعر آب‌ها فرو افکنده بود، ویشنو به صورت گراز غول‌آسایی ظاهر شد و اهریمن را از پا درآورد. سپس با پوزه خود، زمین را از قعر آبها بر افراشت، بدان شکل بخشید و به کوه و دریا آراست و سپس آن را به کشورهای گوناگون تقسیم کرد.

 

[جوجـــه طـــلا]

4. تجلّی ویشنو به صورت موجودی نیمه‌آدم و نیمه شیر: در این تجلّی، ویشنو برای نجات فرزند اهریمنی که به ویشنو مهر می‌ورزید و مورد آزار آن اهریمن بود، به صورت نیمه شیر و نیمه انسان تجلّی کرد و شکم اهریمن را با ناخن خود درید و آن فرزند را نجات داد.
5. تجلّی ویشنو به صورت کوتوله: اهریمنی به نام «بالی»، به ریاضت پرداخت و آنچنان زهد ورزید که نیروی فوق‌العاده‌ای به او بخشیده شد و فرمانروای سه عالم شد. خدایان سخت ترسیدند و از تدبیر کار عاجز ماندند. در این میان، از ویشنو کمک خواستند. او نیز به صورت کوتوله‌ای ظاهر شد و از بالی تقاضای قطعه زمینی کرد که در عرض آن، بتواند سه گام بردارد. بالی هم پذیرفت و در این هنگام، ویشنو رشد کرد و با برداشتن سریع دو گام، زمین و آسمان را طی کرد و گام سوم را بر سر بالی قرار داد و او را به قعر زمین، که عالم دوزخ است، فرستاد. به دلیل آنکه بالی بر اثر ریاضت، به مطالب خوبی دست یافته بود، ویشنو او را به عنوان مالک دوزخ قرار داد.

 

[جوجـــه طـــلا]

6. تجلّی ویشنو به صورت رامای تیر به دست: هنگامی که طبقه جنگاوران سر به شورش برداشته بودند، ویشنو ظهور کرد و در حمایت طبقه براهمنان، شورش آنان را سرکوب کرد.
7. تجلّی ویشنو به صورت راما، قهرمان رامایانه: این تجلّی در حماسه‌نامه «رامایانه» مطرح شده است و در آن به یاری مردم می‌شتابد.
8. تجلّی ویشنو به صورت کریشنا: «کریشنا» یکی از مهم‌ترین تجلّیات ویشنو است که مظهر محبت و خوشبختی و نابودکننده غم و اندوه و رنج است.
مجسمّه‌های کریشنا او را به صورت کودکی خوش‌خو و خوش صورت نشان می‌دهند.
9. تجلّی ویشنو به صورت بودا: این تجلّی در واقع، نوعی همنوا شدن با پیروان بودا است که معتقدند: یکی از تجلّیات و اوتاره‌های ویشنو، شخص «بودا شاکیامونی» است.

 

[جوجـــه طـــلا]

10. تجلّی ویشنو به صورت کالکی: آخرین و دهمین تجلّی ویشنو، اوتاره «کالکی» است که به شکل کسی است که سوار بر اسب سفید باشد. این تجلّی در آخرالزمان پدید می‌آید و جهان را از ظلم و جور و ناپاکی نجات می‌دهد.
«ویشنو» خدایی است که در لحظه‌های حسّاس، به کمک انسان می‌آید و بر خلاف شیوا که خدای مخرّب و ویرانگر است، خدای خیراندیش است. در لحظه‌های حسّاس، تجسّد و تجسم پیدا می‌کند و انسان را از مخمصه‌ها رهایی می‌بخشد.
«شکتی» خدای مؤنث است. همسران هر یک از خدایان شیوا و ویشنو، «شکتی» نامیده می‌شوند. این خدا، خدای کشنده است؛ حتی در تصویری، «شکتی» شیوا را زیر پا له کرده است.
مکتب شکتیئسم: در برخی مناطق هند، «شکتی» را بسیار بزرگ می‌دارند، به گونه‌ای که آن را به جای «برهما» قرار می‌دهند. این عده مکتب شکتیئسم را تشکیل دادند. این مکتب دو شعبه دارد: یک شعبه دست راست است که بیشتر به مباحث نظری (کرمه، سمساره و مانند آن) می‌پردازد، و شعبه دیگر شعبه دست چپ است که درباره مسائل عملی بحث می‌کند.

 

[جوجـــه طـــلا]

این شعبه به شدت غیراخلاقی است. پیروان این فرقه نزد خود مجالسی دارند که در آن، زنان به صورت عریان و بره*نه به رقص می‌پردازند و در همان حال، **ِ مخلوط با خون می‌نوشند. همچنین حبوبات پخته شده و گوشت و سایر موادی را که در حال عادی حرام است، می‌خورند. پیروان این آیین در این مجالس، خیلی محرمانه، تمام محرّمات را مرتکب می‌شوند.
تا اینجا چند دوره از دوران‌های آیین هندو بررسی شد؛ اما به دلیل آنکه در دوران‌های میانه و معاصر، چندان تفاوتی در الهیّات آیین هندو با دوران‌های پیشین پدید نیامده است، از بررسی آنها خوداری می‌شود.