دستگاه‌های موسیقی ایران به ترتیب حروف الفبا

[RIWAN]

چند مایگی
از اصطلاحت موسیقی است.

چوپانی
نام آهنگی است از آهنگهای موسیقی می باشد.

چهار پاره
از گوشه های موسیقی ایرانی است و معمولا در حجاز ابوعطا می آید و معمولا سه ضربی است و عده ای آن را هفت ضربی می دانند و این وزن در ماهور به نام نصیر خانی معروف است.

چهار گاه
دستگاهی است بسیار قدیمی و اصیل. بعضی از آوازهای محلی و آهنگ عروسی معمولا در ایران و مبارك باد در این دستگاه نواخته می شود. گوشه های مهم این دستگاه عبارتند از: در آمد ـ پیش زنگوله و نغمه (كه آهنگ دو ضربی است)‌زنگوله (آهنگ سه ضربی)، پهلوی، رجز (كه اشعار فردوسی با آن خوانده می شود) و گوشه های: بدر، زابل، بسته نگار، مویه، حصار، پس حصار، معربد، مخالف، مغلوب، دوبیتی، كرشمه، حزین، خزان، حدی، ارجوزه، منصوری، ساربانك، پرستوك، شهر آشوب، حاشیه، لزگی.

 

[RIWAN]

چهار مضراب
قطعاتی كه با یك ساز همراه تنبك اجرا می شود كه اول مخصوص سازهای مضرابی بوده ولی بعداً با سازهای آرشه ای نیز تقلید شد.

حاجیانی
از گوشه های دستگاه شور است.

حربی
پنج ضرب (دیك دك دیك دك). از ضربهای موسیقی ایران است.

حزان
اصطلاح موسیقی است.

حزین
از گوشه های موسیقی ایرانی در دستگاه شور است.

حسینی
از گوشه های دستگاه شور است.

حصار
از گوشه های دستگاه سه گاه است.

 

[RIWAN]

حصارك بدل
لحنی از الحان موسیقی.

حقه كاووس
یكی از الحان سی گانه باربد است. این آواز را حقه كاس نیز گویند.


خارا
از گوشه های موسیقی در دستگاه شور است.

خارج خوان
اصطلاح موسیقی است و بر كسی اطلاق می شود كه خارج از دستگاه آواز خواند.

خاركن
نام نوایی است از الحان موسیقی كه از غایت فرح خار غم از دل می كند.

خانه عنقا
نام نوایی از موسیقی است.

خاوران
نام یكی از گوشه های دستگاه ماهور است

 

[RIWAN]

خجست
نام نوایی است از موسیقی كه آن را خجسته نیز گویند.

خسروانی
از نغمه های دوره ساسانی كه در مایه ماهور نواخته می شود و لحنی كهن است كه مبتنی بر نثر به مدح و آفرین خسرو پرویز نواخته می شد. در واقع خسروانی یك نوع اشعار هجایی بوده و همانند ترانه ها و سرودهای كنونی است.

خفیف
بیست و پنج ضرب. از ضربهای موسیقی ایران است.

داد آفرید
نام یكی از سرودهای ایران باستان كه باربد برای خسرو پرویز ساخته بود نام درست آن باید دادار آفرید باشد.

درآمد
از گوشه های موسیقی در بیات ترك و افشار.

 

[RIWAN]

درغم
از نغمه های دوره ساسانی است.

دستان عرب
از گوشه های موسیقی ایرانی در دستگاه شور است.

دشتستانی
از گوشه های دستگاه شور است.

دشتی
یكی از آوازهای دستگاه شور . دشتی از زیباترین متعلقات شور، و غم انگیز ولی ظریف است، آواز چوپانی ایران می باشد و زندگانی بی آلایش چوپانان و صحرانشینان را وصف می كند، گوشه های مهم نغمه دشتی عبارتند از: درآمد، دوبیتی، گیلكی، گبری، بیات كرد.

دل انگیزان
از نغمه های دوره ساسانی است.

 

[RIWAN]

دو بر یك
پنج ضرب است (دیك دك دیك دك دك دیك دك دك دیك). از ضربهای موسیقی ایران می باشد.

دوبیتی
از گوشه های موسیقی ایران است.

دور
سیزده ضرب، (دیك دك دیك دك دك دیك دك دك دیك). از ضربهای موسیقی است.

ذوات الاوتار
آلات موسیقی كه در آنها زه بود. این آلات مثل عود و چنگ، نزهت، قانون، رباب، تنبور، تار، سه تار، سی تار، كمانچه و غیره می باشد.

ذوات النفخ
آلاتی موسیقی كه با دمیدن نفس آدمی یا هوا نغمه كنند قسم اول چون نای و شیپور و سورنا و كرنا و قره نی و قسم دوم چون ارغنون و نای انبان و ارگ و پیانو و غیره

 

[RIWAN]

ذوات النفخ
آلاتی موسیقی كه با دمیدن نفس آدمی یا هوا نغمه كنند قسم اول چون نای و شیپور و سورنا و كرنا و قره نی و قسم دوم چون ارغنون و نای انبان و ارگ و پیانو و غیره.

ذوالنقرات
آلات طرب كه با زخم و ضرب نغمه كنند چون دف و دورویه و تنبك و طبل و نقاده و دهل و مانند آنها.

ذوالاربع
اصطلاحی از موسیقی است.

ذوالاربعات
اصطلاحی از موسیقی است كه چهار نغمه نیز گفته می شود.

ذوالخمس
اصطلاحی در موسیقی است.

ذوالكل
دوره نغمات هشتگانه یا گام را گویند.
« از داد آفرید تا دور »

 

[RIWAN]

راح و روح
از آواز های باربد كه نظامی آنرا روز فرخ نامیده است.

راز و نیاز
یكی از گوشه های دستگاه همایون.

راست پنچگاه
این دستگاه مقام ششم در موسیقی ایرانی است كه بسیار قدیمی است و به مناسبت اسم آن احتمالا به زمان ساسانیان می رسد و نام « راست » در موسیقی ممالك مسلمان چه مجاور و چه دور ایران دیده می شود. گوشه های آن خسروانی، بحر نور است و گوشه فرعی آن زنگوله صغیر، زنگوله كبیر، نغمه، روح افزا، نیریز، پنچگاه، سپهر، عشاق، نوروز عجم، قراچه، میرقع، نهیب، عراق، محیر، آشور، اصفهانك، بسته نگار، حزین، طرز، ابوالچپ، راوندی، لیلی و مجنون، نوروز عرب، نوروز صبا، نوروز خارا، نفیر و فرنگ، ماوراء النهر، راك، راك عبدالله، شهر آشوب، حربی.

راست حجاز
موسیقی پرده حجاز كه راست قدیماً پرده (دایره) بوده است مانند راست پنجگاه و غیره و حجاز نیز یكی از ملحقات دستگاه شور است.

راست ساز
نوعی از فنون سازندگی و صفتی از صفات سازهای زهی است

 

[RIWAN]

راست كوك
اصطلاحی از موسیقی كه در سازهای زهی كه یك سر سیمها به كاسه ساز متصل است و ثابت می باشد و سر دیگر آن سیمها به گوشه های غیر ثابت اتصال دارد كه برای كم و زیاد كردن آوای ساز آن گوشه ها را به طرف راست یا چپ می پیچاند.

راست ماهور
دستگاه ماهور در اصطلاح موسیقی.

راست مایه
آهنگی از موسیقی است از دستگاه راست پنچگاه.

راك عبدالله
نام نوایی است در دستگاه ماهور.

رامش جان
نام لحن هشتم از سی لحن باربد و نوایی است از ساخته های او، در برهان قاطع این لحن آرامش جهان نوشته شده است.

 

[RIWAN]

رامشخوار
نام نوایی است از موسیقی.

راوندی
نام قطعه ای از قطعات دستگاه همایون در اصطلاح موسیقی.

راه گل
از نغمه های دوره ساسانی است.

راهوی
(یا رهاوی) نام مقامی از موسیقی كه رهاوی نیز گویند و مقامی از دوازده مقام موسیقی است.

رزم خسرو
نام پرده و لحنی از موسیقی (اصطلاحی از موسیقی).