روانشناسی ویژگی‌های کلیدی طرحواره‌های ناسازگار اولیه

[سونی]

ویژگی‌های کلیدی طرحواره‌های ناسازگار اولیه عبارتند از:

1. ریشه در کودکی و نوجوانی: این طرحواره‌ها از تجارب منفی و ناکام‌کننده دوران کودکی و نوجوانی با مراقبان اصلی (والدین، خواهر و برادر، همسالان) نشأت می‌گیرند.

نیازهای هیجانی اساسی کودک (مثل دلبستگی ایمن، خودگردانی، آزادی در بیان نیازها و هیجانات، محدودیت‌های واقع‌بینانه، بازی و خودانگیختگی) به طور مداوم برآورده نشده‌اند.​

 

[سونی]

2- خودتداوم‌بخش : افراد به گونه‌ای رفتار می‌کنند که طرحواره‌هایشان را تایید و تقویت می‌کند. مثلاً فردی با طرحواره "رهاشدگی" ممکن است به شریک عاطفی خود بیش‌ازحد چسبیده یا به طور پیش‌دستانه رابطه را ترک کند تا از طرد واقعی جلوگیری کند، که این رفتارها خود منجر به پایان رابطه می‌شود و طرحواره را تایید می‌کند.​

 

[سونی]

3. فراگیر و عمیق: طرحواره‌ها الگوهای گسترده و عمیقاً ریشه‌داری هستند که بر جنبه‌های مختلف زندگی فرد (روابط عاطفی، شغل، دوستی‌ها، تصور از خود) تأثیر می‌گذارند. فقط مربوط به یک موقعیت خاص نیستند.​

 

[سونی]

4. موجب پریشانی قابل توجه می‌شوند: فعال‌شدن طرحواره‌ها معمولاً با هیجانات شدید و منفی (مانند خشم شدید، غم عمیق، اضطراب فلج‌کننده، شرم سوزاننده، احساس پوچی) همراه است. این پریشانی می‌تواند بسیار شدید و طولانی‌مدت باشد.​

 

[سونی]

5. ناسازگار: اگرچه این طرحواره‌ها در اصل سازوکارهای انطباقی برای بقا در محیط ناکام‌کننده دوران کودکی بوده‌اند، اما در بزرگسالی و در محیط‌های جدید، راهبردهای ناکارآمد و آسیب‌زایی برای مقابله با موقعیت‌ها ارائه می‌دهند و مانع رشد و شادی فرد می‌شوند.​

 

[سونی]

6. مقاوم به تغییر: به دلیل ریشه‌دار بودن و خودتداوم‌بخشی، تغییر این طرحواره‌ها دشوار است. افراد اغلب به‌رغم آگاهی از مشکلاتشان، در چرخه‌های تکراری رفتار و رابطه گرفتار می‌مانند.​