مطالب جالب اثر ماندلا

[M I R A S]

اگر ما در یک شبیه‌سازی زندگی می‌کنیم، وقتی برنامه‌نویسان یا ناظران آن تصمیم بگیرند تغییری در کدها یا تنظیمات سیستم ایجاد کنند، ممکن است حافظه‌ی ما به‌گونه‌ای بازنویسی شود که متوجه تناقض‌هایی بشویم، درست مثل خاطرات نادرست اما مشترکی که در اثر ماندلا دیده می‌شود.

 

[M I R A S]

حتی برخی نظریه‌پردازان پا را فراتر گذاشته‌اند و معتقدند خطاهای ایجادشده در شبیه‌سازی ممکن است عمدی و از پیش طراحی‌شده باشند. شاید هدف آن‌ها این باشد که ببینند ما، به‌عنوان بخشی از این سیستم، وقتی با نشانه‌هایی از غیرواقعی بودن جهان روبه‌رو می‌شویم، چه واکنشی نشان می‌دهیم. آیا شک می‌کنیم؟ آیا دنبال پاسخ می‌گردیم؟ یا بی‌خیال می‌شویم و به زندگی ادامه می‌دهیم؟ به‌ بیان دیگر، شاید همین آگاهی از احتمال وجود یک شبیه‌سازی، خودش بخشی از طراحی شبیه‌سازی باشد.

 

[M I R A S]

پرسشی که در پایان باقی می‌ماند این است: اگر واقعاً درون یک برنامه‌ی شبیه‌سازی‌شده زندگی می‌کنیم، چه کسی آن را نوشته است؟ و مهم‌تر از آن، چرا؟

حافظه، آنقدرها هم قابل‌اعتماد نیست​

در یک مطالعه‌ی جالب که در سال ۲۰۲۰ در Journal of Psychological Science منتشر شد، پژوهشگران دریافتند که ۷۶ درصد از بزرگسالان، هنگام یادآوری اطلاعات، دست‌کم یک اشتباه قابل‌ تشخیص مرتکب می‌شوند. نکته‌ی جالب‌تر آنکه حتی شرکت‌کنندگانی که عملکرد بسیار خوبی در آزمون‌ها داشتند نیز از این خطاها در امان نبودند. این یعنی حتی دقیق‌ترین حافظه‌ها هم می‌توانند دچار خطا شوند.

 

[M I R A S]

همین ویژگی ذهن انسان باعث شده است بسیاری از دانشمندان، اثر ماندلا را نه نتیجه‌ی جهان‌های موازی، بلکه پیامد طبیعی عملکرد مغز انسان بدانند.

خاطرات بازنویسی می‌شوند، نه فقط بازیابی​

یکی از توضیح‌های علمی رایج برای اثر ماندلا، فرایندی به نام بازتحکیم حافظه (memory reconsolidation) است.

 

[M I R A S]

زمانی که ما خاطره‌ای را به یاد می‌آوریم، آن خاطره به‌سادگی از حافظه بیرون کشیده نمی‌شود؛ بلکه هر بار بازسازی می‌شود. این یعنی حافظه‌ی ما، برخلاف تصور رایج، یک آرشیو ثابت و بی‌تغییر نیست.

هر بار که چیزی را به یاد می‌آوریم، ممکن است ناخودآگاه بخش‌هایی از آن را تغییر دهیم، جزئیاتی را فراموش کنیم یا حتی اطلاعات جدیدی به آن اضافه کنیم و این کار، بدون آنکه خودمان متوجه باشیم، انجام می‌شود.

 

[M I R A S]

تصویربرداری‌های مغزی با MRI نشان داده‌اند که خاطرات در مغز ما به‌صورت خوشه‌ای و در نزدیکی هم ذخیره می‌شوند. به‌عبارت دیگر، خاطرات مشابه در نورون‌های نزدیک به‌هم قرار دارند.

وقتی دو خاطره‌ی مرتبط در مغز ذخیره می‌شوند، نورون‌هایی که آن‌ها را ثبت کرده‌اند، هم‌زمان فعال می‌شوند. همین هم‌زمانی باعث می‌شود ارتباط میان آن‌ها تقویت شود، حتی اگر آن ارتباط از نظر منطقی اشتباه باشد.

 

[M I R A S]

برای درک بهترِ این پدیده، دانش‌آموزان در مدرسه یاد گرفته‌اند که الکساندر همیلتون یکی از چهره‌های مهم در تاریخ آمریکا و از بنیان‌گذاران این کشور بوده اما هیچ‌وقت رئیس‌جمهور نبوده است. ازآنجاکه اکثر چهره‌های تاریخی هم‌دوره‌ی او مثل جرج واشنگتن و توماس جفرسون، رئیس‌جمهور بوده‌اند، ذهن دانش‌آموزان، به‌مرور می‌تواند این اطلاعات را در هم‌ بیامیزد و نتیجه بگیرد که همیلتون هم حتماً رئیس‌جمهور بوده است.

 

[M I R A S]

چرا چنین اتفاقی می‌افتد؟ چون مغز ما اطلاعات مشابه را در شبکه‌های عصبی نزدیک به‌هم ذخیره می‌کند. نورون‌هایی که به نام همیلتون واکنش نشان می‌دهند، ممکن است هنگام فکر کردن به رئیس‌جمهورهای آمریکا نیز فعال شوند. این هم‌پوشانی در فعالیت مغزی، گاهی باعث می‌شود که مغز بین واقعیت و برداشت‌های ذهنی خود، مرز مشخصی نکشد و همین‌جا جرقه‌ی یک «خاطره‌ی نادرست اما قانع‌کننده» زده می‌شود.

 

[M I R A S]

بسیاری از مردم با اطمینان کامل به یاد می‌آورند که نلسون ماندلا در زندان درگذشته است؛ درحالی‌که ماندلا سال‌ها پس از آزادی‌اش، زنده بود و حتی به‌عنوان رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی انتخاب شد. اما ذهن این افراد، خاطره‌ی او را با مفاهیمی مثل مبارزه، زندان و مرگ شخصیت‌های سیاسی ترکیب کرده و در نهایت، یک خاطره‌ی کاملاً قانع‌کننده اما نادرست ساخته است. در واقع، اثر ماندلا همیشه نشانه‌ای از واقعیت‌های موازی یا تغییر در خط زمان نیست؛ گاهی فقط نتیجه‌ی بازی‌های ظریف ذهن ما با اطلاعات است.

 

[M I R A S]

به‌ عنوان مثال، بسیاری به اشتباه فکر می‌کنند که در لوگوی برند فولکس‌واگن، دو حرف V و W به هم متصل هستند، در حالی که در واقعیت از هم جدا هستند. یا مثلا شعر معروف سعدی، «بنی آدم اعضای یک‌دیگرند»، شاید توسط برخی افراد با تغییراتی ظریف در کلمات (مانند «بنی آدم اعضای یک پیکرند») به خاطر آورده شود، هرچند این تغییر خاص شاید چندان رایج نباشد. در موسیقی، آهنگ معروف «سلطان قلب‌ها»، ممکن است برای برخی با خواننده‌ای دیگر یا تاریخ انتشار متفاوتی در ذهن تداعی شود.